DEAR Dr. Fritz,
Maayong adlaw kanimo ug sa tanan nga tigpanubay ning imong kolum diri sa SuperB. Ako diay si Mang Jose. Naa lang unta koy pangutana, dok, mahitungod niining pagpa-sauna. Nalibog man god ko kay naay nag-ingon nga makataas daw ni og presyur sa dugo. Apan naa pod koy nadunggan nga akong higala nga edaran na nga kada semana nga nagapa-sauna maskin pa og high blood. Gusto unta ko magpa-sauna, kaya lang mahadlok ko nga motaas unya akong presyur sa dugo kay high blood baya ko. Mao ra unya ni akong kamatyan. Unsa man gyud ang tinuod?
Salamat, dok, ug magpaabot ko sa imong tubag.
Mang Jose
*****
Dear Mag Jose,
Tugoti ako nga akong ipadayag kanimo ang usa ka pagtuon nga gihimo didto sa Finland nga mamahimong makatubag ning imong pangutana. Segun pa sa maong pagtuon, ang kanunay nga pagpa- sauna mamahimo nga makapausbaw sa kahimsog sa kasing-kasing, samtang ang usa ka tawo nagasingot.
Sa pagtuon sa sobra 1,600 ka mga tawo nga mga hingkod didto sa Finland, nasuta sa mga nagtuon nga kadtong nagapa-sauna kaupat ngadto sa kapito ka beses kada semana gipakubos nila ang ilang risgo sa altapresyon sa hapit katunga, ikumpara niadtong kausa lamang sa usa ka semana nagapa-sauna. Ang maong mga kalalakin-an gisundan sulod sa 22 ka tuig. Ug anaa sa 15 porsiyento sa maong mga kalalakin-an ang niugmad ug altapresyon.
Ang pagkaligo sa sauna mamahimo nga makapakubos sa presyur sa dugo pinaagi sa nagkalain-lain nga mekanismo sa bayolohiya sa lawas. Diha sa pagpa-sauna ang temperatura sa imong lawas motaas, ug ipabukad niini ang mga kaugatan sa imong dugo. Ug sa kadugayan, kini magpakita nga mopaayo sa pagtrabaho sa sulod nga aporo sa imong mga kaugatan. Ang pagkaligo usab sa sauna mopawagtang sa mga likido sa lawas pinaagi sa pagsingot, ug makaparelaks sa hunahuna ug sa lawas.
Apan sa pagtuon nga gihisgutan, nagpakita lamang kini og kalambigitan taliwala sa mas maayo nga presyur sa dugo ug makanunayon nga paggamit sa sauna, ug dili ang direktamente nga relasyon taliwala sa altapresyon ug sa sauna.
Ang altapresyon dako kaayo nga risgo sa sakit sa kasingkasing. Ang susamang mga nagtuon mao usab ang nakasuta nga ang kanunay nga pagpa-sauna makapakubos sa risgo sa kamatayon nga adunay kalambigitan sa sakit sa kasingkasing ug mga kamatayon sa lain nga mga hinungdan.
Mao nga ayaw kahadlok. Pag-enjoy sa sauna, Mang Jose. Good luck!
Dr. Fritz
*****
Si Dr. Fritz Legarde Espedilla usa ka aesthetic dermatologist/surgeon ug clinical sexologist. Aduna usab siyay kahibalo ug training sa hypnotherapy ug sa Medical Acupuncture. Usa usab siya ka personalidad sa radyo nga sobra na sa dekada nga nagadagan sa kahanginan ug autor sa iyang libro nga “Healthy is Sexy Secrets ni Dr. Fritz”. Nagatudlo usab siya sa usa ka kolehiyo sa Pharmacy. Alang sa inyong mga sulat-suliran, mamahimo kini ninyong ipadala sa Dear Dr. Fritz, c/o SunStar-Davao Publishing Inc., Ebro-Pelayo Building, Jacinto St., Davao City, (former Department of Foreign Affairs office), across Ateneo de Davao University and beside Holy Child School of Davao, o i-e-mail kini sa dokfritz@yahoo.com. Ang dili magpamantala dili matubag!