Lamberto G. Ceballos
Cawayan, Dalaguete, Cebu
NAHIULI na sab karong buntaga si Tatay Elias nga masub-anon ang nawong. Gikan siya sa dagat diin nanahid siya ug namasol. Iyang gidahik sa baybayon ang iyang baruto ug gipunit ang balde nga gisudlan sa iyang kuha nga mga isda. Ang mga pingwit nga gipanghigot sa lutay sa kawayan iyang gipahimutang ibabaw sa gamayng pukot nga gigamit niya sa panahid. Ganihang kaadlawon siya nibiya sa among payag nga nahimutang dili layo sa baybayon. Diha ko sa baybayon naghuwat kaniya sama sa naandan. Bakasyon man ug wa mi klase sa ‘Grade 5.’
“Hay paita, Bitoy! Diyutay na pod akong kuha!” ni Tatay nga mitunol sa balde kanako.
Gitan-aw ko ang balde. Dihay timbungan, lipte, gawot, anunulot, maya-maya, rompe, pugapo,ubp., apan igo ra silang nakatunga sa balde.
“Ngano man, Tay?” matod ko nga mitan-aw kaniya. “Si Manong Kardo lagi kanunay daghang kuha sa iyang panagat.
“Siya ug ang iyang mga kauban maoy hinungdan sa kamatayon sa atong dagat. Supak sa balaod ang ilang paagi sa pagpangisda,” ni Tatay nga milakang paingon sa among payag. “May adlaw ra nga paninglan sila sa dagat sa hiwi nilang buhat.”
Si Manong Kardo sama ni Tatay usa ka mamamasol, apan dihang nakakitag laing paagi sa panagat mibiya sa pagpamingwit. Dali ra siyang miasenso sa kinabuhi. Ang ilang payag nga hinimo sa amakan ug pawod nailisan og tabla ug sin.
Usa ka kaadlawon mikuyog kong Tatay sa dagat. Gipang-itsa nako ang mga pingwit nga ang mga taga gipan-an og mga wati. Gigunitan ko ang lutay sa kawayan nga gihigtan sa mga pingwit. Karon ug unya birahon nako tagsa-tagsa ang mga tangsi nga naylon aron pagsuta kon may mikubit na ba sa pasol. Giitsa pod ni Tatay ang pukot sa dagat aron makasahid og isda. Diha ra mi mamasol unahan sa piliw. Pagka taudtaod nahiagi si Manong Kardo.
“Bay Elias, diha lang mo, ha! May mga isda man sab nga masaag diha!” hulbaw ni Manong Kardo. May kantalita ang tuno sa iyang tingog. “Ako, adto ko sa lawod. Tua ang dagkong isda didto!” Wala motingog si Tatay nga mitabang pagsitar kon may nidawi bang isda sa mga pasol.
“Kanang iyang paagi sa panagat, Bitoy, gidili kana,” ni Tatay. “Kay hasta ang mga isda nga mao pay pagsamkon og bagaybay ug kadtong nagbihod na maapil pagpangamatay. Sa ingon, maingon nato nga mamatay sab ang dagat.”
“Mao ba, Tay?” matod ko. Miyango siya.
Samtang nagsitar si Tatay sa pukot kon may nasahid ba nga mga isda, nabati ko ang dakong buto gikan sa lawod. Nanglingi mi si Tatay sa lawod. Nakita ko ang duha ka sakayan nga nagpaingon sa usa sab ka sakayan nga morag nagdilaab sa kayo. Nabatyagan ko nga nagpanglingo-lingo si Tatay. Taudtaod pa, may nahiagi nga sakayan duol sa among nahimutangan. Kusog ug paspas nga namugsay ang mananagat nga sakay niini. Namatikdan ko nga may laing tawo nga naghigda sa luwang sa sakayan.
“Unsay nahitabo, Bay Bentong?” pangutana ni Tatay sa nangulin sa sakayan nga mihunong sa among tungod. “Si Kardo nabuthan sa dinamita! Wa kini niya ikalabay dayon! Ako siyang dad-on sa baybayon aron madala sa ospital,” tubag ni Bentong.
Paghiuli namo ni Tatay Elias sa amo gitaho ni Nanay Onyang nga patay na si Manong Kardo paghiabot sa ospital sa among lungsod.
PAGLABAY sa pipila ka adlaw, usa ka kaadlawon mikuyog na pod ko kang Tatay pagpamasol. Nalipay kaayo mi nga napuno ang balde sa kuha namo sa pamasol ug panahid nianang buntaga.
“Paminaw, Bitoy,” ni Tatay nga mihapuhap sa akong ulo. “Sa kamatayon ni Kardo nabanhaw ang atong dagat.” Midiyong ko. Buot kong tugkaron ang iyang pulong. Unya, miyango-yango ko. (Katapusan)