Barrita: Kalainan sa ‘residence’ ug ‘domicile’

ANG Section 2, Article 7, 1987 Philippine Constitution, nag-ingon, “No person may be elected President unless he is a natural-born citizen of the Philippines, a registered voter, able to read and write, at least forty years of age on the day of the election, and a resident of the Philippines for at least ten years immediately preceding the election.”

Gihisgutan nato kini tungod sa pagkwestyon sa kwalipikasyon ni Senador Grace Poe sa pagdagan sa pagkapresidente kon modagan man gani siya. Si Kongresista Toby Tiangco nibutyag nga sa Certificate of Candidacy ni Poe niadtong 2013, iyang butang nga residente siya sa Pilipinas sud sa unom ka tuig ug unom ka buwan. Kon pun-an kinig tulo ka tuig hangtod sa 2016, kuwang pa kini sa 10 ka tuig nga rikisito sa atong Batakang Balaod.

Mao ng kinahanglan nga atong bahigon ang kalainan sa “residence” ug sa “domicile” nga kanunay hisgutan panahon sa eleksyon, butang nga gitubag ug giklaro na sa Korte Suprema sa kaso nga Imelda Romualdez Marcos vs. COMELEC (G.R. No. 119976 September 18, 1995).

Matod pa sa Korte Suprema sa maong kaso, “as these concepts have evolved in our election law, what has clearly and unequivocally emerged is the fact that residence for election purposes is used synonymously with domicile.”

Managsama ra diay ang residence ug domicile kon eleksyon ang hisgutan. Bisan pa kon ang residence mao ang aktwal nimong gipuy-an, samtang ang domicile mao ang imong permenete nga puluy-anan nga kon ipadpad ka sa laing dapit, naa gihapon ang imong tinguha nga mobalik, nga gitawag sa balaod nga “animus revertendi.”

Midugang ang Labawng Hukmanan nga kon dunay animus revertendi, “the absence from legal residence or domicile to pursue a profession, to study or to do other things of a temporary or semi-permanent nature does not constitute loss of residence.”

Nan karon, si Senador Poe Senator  Grace  Poe man mismo maoy nisuwat nga sa 2013, unom ka tuig ug tulo ka buwan pa lang siyang nagpuyo sa Pilipinas. Sa kaso ni Imelda Marcos, siya sab ang nisuwat nga unom ka buwan pa lang siyang nagpuyo sa Tac­loban, kuwang sa usa ka tuig nga residency requirement ni­adtong modagan sa pagkakongresista.

Matod pa sa Korte Suprema, “It is the fact of residence, not a statement in a certificate of candidacy which ought to be decisive in determining whether or not an individual has satisfied the constitution’s residency qualification requirement. The said statement becomes material only when there is or appears to be a deliberate attempt to mislead, misinform, or hide a fact which would otherwise render a candidate ineligible.”

Si Poe dinhi matawo sa Pilipinas. Sumala sa mga taho, gibilin lang siya sa usa ka simbahan sa Jaro, Iloilo. Gisagop siya sa magtiayong Fernando Poe Jr. ug Susan Roces. Busa, klaro nga dinhi na siya magpuyo sa Pilipinas. Mao kini ang iyang domicile. Bisan pag gipadpad siya sa Estados Unidos, kon ang iyang tumong mao ang pagbalik sa Pilipinas, wa maputol ang iyang pagkaresidente sa Pilipinas bisan pag tua siya magpuyo sa laing nasud.

Gani ang ubang mga politiko nagbutang og mga residensya sa mga lugar nga gusto silang modagan. Ang ubang giila nga residente sa usa ka dapit kay dunay bodega. Ang ubang nagtukod og gamay kaayo nga balay nga gihulagway gani nga morag balay sa pati.

(Ang atong paghisgut-hisgot mahitungod sa balaud madungog na matag karon ug unya sa mga tampo nga dunay punto legal ngadto sa tulomanon nga “Alang Kanimo Kapuso” nga gisibya  gikan sa ala-una ngadto sa alas dos sa hapon sa sibyaan DYSS Superadyo sa RGMA network.)

(Sa mga reaksyon kang Atty. Eddie O. Barrita: E-mail:  edbarrita@yahoo.com; Cell # 09165805285; Room 201, 18 Cherry Court Bldg., Gen. Maxilom Ave., Cebu City)

Trending

No stories found.

Just in

No stories found.

Branded Content

No stories found.
SunStar Publishing Inc.
www.sunstar.com.ph