Lamberto G. Ceballos
Cawayan, Dalaguete, Cebu
USA lamang ka kabos nga mangunguling si Ardabo. Ang iyang asawa, si Daling, nag-ugmad sa gamayng luna nga kabilin sa mitaliwan nang ginikanan niini. Nananom og mga utanon ug ubang lagutmon aron ibaligya sa merkado sa ilang balangay sa Nayawak. Duna silay anak, si Kikoy, utso anyos, nga nagtungha sa ikaduhang ang-ang sa primarya. Ang ilang gipuy-an kay ang payag nga kabilin gihapon ni Daling.
Dia karon si Ardabo sa Nopat. Mag-uling siya sa mga biyateles nga iyang gipamutol sa miaging semana sa lasang sa bukid. Andam na ang dakong lungag sa yuta nga maoy iyang ulinganan. Iyang giputo-puto (giputol ginagmay) ang mga punoan sa biyateles. Mihunong siya sa iyang buhat pagka udtong tutok aron mokaon sa iyang balon nga tinanok nga kamote nga giparesan sa ginamos nga mawos. Pagkap-os niya misandig siya sa dakong punoan sa bagalnga. Nahikatulog siya. Nagdamgo siya nga taliwala sa lasang sa Nopat may usa ka langob nga gipuy-an sa dakong bitin. Wa pay tawo nga nahisalaag didto nga nahibalik sa gawas kay gitukob sa bitin. Nabaniog sab nga ang langob may bulawan, mao nga dihay pipila ka tawo ang nangahas pagsulod aron kubkubon ang bulawan, apan sila wala na mahiuli sa ila.
Nahigmata si Ardabo dihang kalit nga mibunok ang kusog nga ulan. Nabasa pag-ayo ang iyang itom nga dentro. Nangita siyag kapasilungan hangtod nahiabot siya sa taliwala sa lasang. Nakita niya ang langob ug misulod siya nga wala mahinumdom sa iyang damgo. Taudtaod mikalit lang pod pagtuang ang ulan. Mibalik pagsidlak ang adlaw lagbas sa kakahuyan. Nalamdagan ang baba sa langob diin nagpasilong si Ardabo. Gisuhid niya ang sulod sa langob. Ngiob, apan paglabay sa pipila ka gutlo naanad ra ang iyang mga mata. Nakurat siya dihang paglingi niya sa sulod sa langob may migilaw nga usa ka butang sa unahan, morag siga sa unawop nga lamparilya. Nahinumdom siya sa iyang damgo ug gibati siyag kakulba. Apan kon tinuod nga may bulawan ang sulod sa langob, angay nga sutaon niya aron makakubkob bisan gamayng tipak na lamang aron mahaw-as ang iyang pamilya sa kalisod sa panginabuhi.
Gilanit ni Ardabo ang sundang gikan sa sakuban nga gibakos sa iyang hawak. Giduol niya ang nagagilaw nga butang. Kon duna may sawa nga iyang ikasugat makigtakos siya. Unya kalit siyang nahiugnok dihang nasindulan sa iyang tiil ang kalabera sa usa ka tawo. Diha pay ubang kalabera nga iyang nalabyan, apan mipadayon siya. Ug misiga og dako ang iyang mga mata dihang dinha na siya tungod sa naggilaw nga butang kay nakita ang kalabera sa usa ka dakong bitin. May hait nga mga hinagiban nga nagtagdoy sa tibuok kalabera sama sa pinuti, sundang ug bangkaw. Ang baba sa kalabera nagtangag og usa ka lingin nga butang nga naggilaw. Trabungko. Nahindumdom siya sa gisugilon ni Iyo Hantoy sa bata pa siya, nga ang trabungko usa ka bulawan nga lingin sama sa bola nga duwaan sa mga bitin panahon nga takdol ang buwan. Ang tawo nga makakuha niini madato dayon tungod sa kamahal sa bulawan. Apan magbantay ang tawo nga makakuha niini kay mosukol ang bitin ug tukbon ang tawo.
Apan patay na ang bitin. Kalabera na lang kini nga pulos bukog naibanan ang iyang kakulba ug kahadlok. Unya gihubo niya ang itom niyang dentro dihang nahinumdom siya sa gisulti ni Iyo Hantoy kaniadto nga puston og itom nga panapton ang trabungko aron dili makalagbas ang ginilaw niini, aron way bitin nga buot mobawi niini. Mipahiyom si Ardabo kay gisuwerte siya. Itom ang dentro nga iyang gisul-ob. Gipungil niya ang trabungko sa baba sa kalabera sa bitin ug dali nga giputos sa iyang itom nga dentro nga natumog sa ulan. Nagdali siya nga migawas sa langob. (Katapusan)