SA di madugay ang kagamhanan sa dakbayan sa Lapu-Lapu inabagan sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) mopatuman og balaodnon nga himuong usa ka nature’s park/marine protected area ang Pawod Underwater Cave System (PUCS) sa Barangay Agus.
Gihulagway nga kuwang pa sa pag-atiman ang bililhong natural resources sa Opon sanglit ang mga suok sa dagkong bato o gasang diha sa palibot adunay hugaw sa tawo ug mga basura nga nanglutaw nga nadala sa uwan apan bisan pa man modagsa ang kabataan nga nasuheto sa dapit aron nga mangaligo sa lubog nga water hole.
Pinaagi sa naasoyng ordinansa ang kagamhanan maoy modumala sa programa sa katuyoan nga kapanalipdan ang talagsaong freshwater underwater cave o mas naila nga Pawod cave nga nagpahipi duol sa mga naglumbay nga beach resort sa dakbayan.
Si City Councilor ug chairman sa committee on Environment, Alexander Gestopa mibutyag nga nahulma na ang proposed ordinance ug gikatakdang ipalabang sa konseho ilabina na nga mihimo na og pakisusi ang Department of Environment and Natural Resources (DENR) sa dapit.
Nasuta nga nagsagol nga tubig tab-ang ug seawater o “tayam” diha sa Pawod nga adunay duha ka langob nga gitawag sa mga residente og Pawod Dako ug Pawod Gamay.
Ang langob nadiskubre niadtong 2002 pinaagi sa mitaliwan nga scuba diver/reconstructive surgeon Dr. Alfonso “Docboy” Amores uban sa iyang diving buddies atol sa ilang cave exploration.
Ilang gisuong ang gibana-banang adunay gilay-on nga 153 metros gikan sa baba sa langob paingon sa tumoy nga bahin niini.
Base sa gihimong pagtuon ni Amores nga natala sa official website sa Filipino Cave Divers (FCD) iyang nadiskubre nga adunay 1x3 metros nga gidak-on sa lungag diha sa water hole (ang dapit nga maoy sawman o kaligoanan sa mga bata) sa Pawod Dako.
Ang lungag paingon ngadto sa chamber nga adunay 15x20 metros nga gilapdon ug 11 metros nga gilawmon sa tubig nga gihinganlan og ‘Doc’s Chamber’ gikan sa pangalang ni Amores nga maoy labing unang tawo nga nakasud sa langob.
Ikaduhang bahin sa Pawod cave mao ang Bernillian Tunnel gikan sa pangalan sa laing diver nga si Bernil Gastardo nga maoy kasamtangang presidente sa FCD, ikatulong bahin ang “Paul’s Peril” (gikan sa pangalan ni Paul Nielsen, Australian cave diver) bahin sa langob nga hagip-ot ang agianan tungod sa kagamay sa lungag.
Ang katapusan mao ang “The Well” nga adunay nagtubod nga tubig nga nagsilbi usab nga dead end sa naasoyng underwater cave.
Samtang ang gibutyag ni Andy Berame sakop sa City Fisheries and Aquatic Resources Management Committee (CFARMC) kinsa usa usab ka diver nga adunay nasigpatan nga Anchialine shrimp ug sunog nga fossilized corals ilawom sa Pawod.
Nasuta nga ang matang sa hipon nga gihulagway nga gagmayg mata nga mabuhi ilawom sa langob nga bisan nga way hayag sa adlaw nga modan-ag.
Nagsilbing tanghaga alang sa mga nagtuon sa Science ang nakita nga fossilized corals nga di kasagaran motumaw sa freshwater cave ug hayan nagsilbi kining ebidensiya sa kagikan o paghulma sa isla sa Mactan.