“SANA arinan mung ulaga ing katutwan ayni: king ing aklat a atyu ngeni king gamat mu, ya ing mumunang diling bunga ring mitipuntipun dang taimtim a kapagnasan ding mitukituking daying pantas.
Wa, ngeni, ing bunga na ning tagimpan da ring nunu tamu miras ne keka. Iti malyari mu neng apamana karing supling mu ban’pagaralan de, palabungan de at ikalat keti king yatu?at kanita milako ne kekatamu ing takut pota kabud nya’lumbug ing salitang Kapampangan keti king yatu.”
~ Panaganu king Aklat “Garalita” nang Dr. Evangelina H. Lacson
r “Ing amanu ya’ing kaladwa ring balang lipi.”
~ E Mekilala Lagyu
***
Karing miyayaliwang media (o pamitalastasan) ngeni, mayayakit ing ditak-ditak a pangagisan da ring kataya (terms or words) a Kapampangan pauli ding sangkan a sasaryan at e sasaryan ding mismung maki-amanu kaniti?ding Kapampangan. Pekamalino mayayakit iti king pamangamanu ring kayanakan kareng social media lalu na keng Facebook.
Dakal a miyuyusu o mag-trending a katayang lalsut namu kabud uling asabi ne ning sikat a artista o ninu mang celebrity at iti pilan mung penandit?seconds o minutes?misasalbag na keng Facebook o Twitter at magi na iting pangaldo’ldo kasebyan a ulit-ulit dang sasabyan bang apalto da kareng ka-FB o ka-Tweet da a ila e la malalakwan keng fad.
Makalunus ka pin naman nung malakwan ka keng usu lalu na ngening ing pamitalastasan laganas ya karing miyayaliwang gadgets: iPad, iphone, notebooks o tablets, Android phones a maki-FB at Twitter namu naman?maralas ala pang bayad ba’lang makayagyag ding tatalan kareng gadgets a reni pati na social media a nung nu la pakalto at abubuklat nanu mang penandit, nanu mang panaun, mumuran man o mamaldo, babagyu man o mamayun.
Sadya pin text-text mu pilan pang banwa ing milabas inya pin mika-aguman awsan dang “jejemon clan” a sinikat at migpasikat karing “jejemon” lingos. ‘nu ko, pati salita da e mu balu kabaldugan. E mu balu nung pamisali da na ka o nanu ing pisasabyan da tungkul keka potang misasabi la’t kayarap mu la. Daig me pa ing diderang nung akayarap mu la deti. Atin la pamong “tattoo” a e mu balung ispelingan.
Ay, ma’p namu rugu limbug la mu rin. Bala ku sana kanita antita na ing maging salita da ngan ding kayanakan nung e man ding sablang tau. Ngeni, atin na namang trending a amanu at ing makalungkut e la man Kapampangan. “Selfie”; “E di wow”; “Walang Forever”; “Hugot”; “i-push mo yan!” at nanu-nanu pang e Kapampangan a salita.
Nung sanang Kapampangan mu, atin pang sangkan bang tumula ka’t e tumakut mate ing Kapampangan, ing Indung Siswan. Ing sakit pa, deng kayanakan ilang darapat kaniti’t magpakalat at ding karelang teachers makituki-tuki na la naman pati na ring matwa da o parents!
Lawen mo man pati deng matwa magselfie-selfie na naman at maka-peace sign la mu naman agyang pareu dang e balu ing peace sign pin ing gagawan da.
Mabilis ing trending keng social media lalu na ing FaceBook, at nung mung sanang magamit iti bang pasiknangan ing Kalinangan Kapampangan o Kapampangan Culture, sana kasalese, ne. Keng Kto12, kumusta na? Ing balita ku pati na tuturung Kapampangan a teachers, ila mismu e da balu ing makatud a pamangapampangan, e.
Dakal a makasamut a salitang Tagalug keng tuturu dang Kapampangan kareng pipagaralan ngeni. Ing sakit pa, ing Tagalug o Pilipinung tuturu da inandam mu naman keng Kastila o English at kepampanganan da mung pilit. E ta mangasdan nung kilub namu ning limang banwa ala nang mitagan a tune amanung Kapampangan. Ipisik me pa, abe!
***
Dake Talabaldugan:
1. babat – (palagyu) taling gawa king imalan. English – belt made of cloth, usually for newborn babies. Alimbawa king pamangamit: “Dapat ati yang babat ing bingut kabang e pa mipaldan ing pusad na.”
2. babi¹ – (palagyu) marinat a kaladwan o animal, gagawan da namang ulam lalu na anting litsun. English – pig. Alimbawa king pamangamit: “Buri ning babi ing magkasat-kasat king laput.”
3. babi² – (panguri) salawla, marinat king pamikakatawan at gawi. English – a person who loves dirty things. Alimbawa king pamangamit: “Babi yang tagana ing taung yan tabi king kaladwa na.”
4. bakal – (palagyu) masyas a sangkap gagamitan king pamangawang kasangkapan mengari king palang, kuran, kawali, lagari, martilyu, pala, piku, paku, atdpa. English – iron. Alimbawa king pamangamit: “Agyang bakal ya pa malyari neng lasawan ning api.”
5. bakál – (palagyu) pidala-dalang pamangan, inuman, salapi o gamit neng darayu king pibale-bale. English – stash. Alimbawa king pamangamit: “Dakal ya bakal a pamangan i Paulu inya mamye ya kareng kakyalung na parati.”
Kasebyang Kapampangan: Mesabi ya ing amanung “tabi keng kaladwa na” at iti yang gawi ring mangatwa neng yambing de ing taung e da buri o kasaman da kabang pagsisti o kakamwanan de. Alimbawa king pamangamit: “Tabi keng kaladwa nang Budung, daig ne pa ing babi keng ugali nang e ne mandilu, e ya pa mimiblas.”
***
Atin yang makalwal a bayung video tungkul king milabas a libad nang Apung Iru king Apalit king milabas a kapyestan na. Iti malyari yang alben king YouTube at ini ing malyaring itimid bang ayalben ya: http://youtu.be/DA_xrMQ3SeI o itimid ya mu bang lumwal ya king YouTube ing “Libad nang Apung Iru, Apalit 2015.” Anti na ka mong mekipag-libad, abe.
***
Agkatan da kang mambag o midake nanu mang Kapampangan a kawatasan, sanese, sisti, kasuryan o nanu mang dikil king Kapampangan. Pakiparala king email address, garciakragi@yahoo.com o iyaus o i-text king +639196940224. Nung karapatdapat ya’t makayagpang king dalerayang tuntunang Kapisik, masa kang milimbag ya sanu man kareng tutuking dangka ning Kapisik. Ipisik me, abe!