“IS IT necessary to change the Charter in order to devolve power?” Kini ang dakung pangutana gikan sa pundok sa mga kaobispohan kun Catholic Bishop Conference of the Philippines (CBCP).
“When it is really a Constitution that would suit our way of life and correct the evil things there, I will tender my resignation,” ang panaad ni President Rodrigo Duterte.
Ang dakung isyu karon mao ang hulga sa pag-usab sa ubang probisyon diha sa atong 1987 Konstitusyon sa Pilipinas. Giduso na sab sa atong Pangulong Duterte ang gitawag og “Charter Change” kun Cha-cha ug sa pag-usab sa mga balaod batok sa kurapsiyon.
“The Constitution allowed corrupt officials to escape accountability,”
sumala pa niya aron mapausbaw pagbalik ang panginahanglan sa cha-cha dugang pa niya, “A new Constitution would give more teeth to the fight against corruption, and make sure that public funds directly benefit the people.”
Sa laing bahin, mipatumaw sab og mga “pastoral guidelines” alang sa katawhan taliwala sa lakang sa gobyerno aron sa pag-usab sa 31 na ka tuig nga Konstitusyon sa Pilipinas.
Pinangulohan ni Archbishop President Romulo Valles, nagkahiusa sila sa hunahuna, sa pagtoo ug sa kasingkasing nga ang pagbag-o o pag-usab sa masukarong balaod sa yuta nagkinahanglan kini og makaylapon nga partisipasyon ug konsultasyon uban sa katawhan, kahiusahan sa panglantaw, kasihagan ug kahilum alang sa nindot ug mga bulawanong rason.
Ang mga kaobispohan nagtudlo nga ang “Fundamental moral dimension of this human political act” dugay nang gibaliwa ug wala hatagi'g importansiya diha sa gitawag og “welter of political opinions on charter change”.
Binasi sa “moral teachings” sa simbahan, dunay upat ka prinsipyo ug baruganan isip basihan sa maayong paghusga batok niining isyu sa cha-cha nga nahisupak sa mga prinsipyo sa kinabuhi diin nahisulat na diha sa atong Konstitusyon, ilabi na gyud sa “fundamental nature of marriage and the family.”
“It is an opportunity for us once again to proclaim that each and every life is sacred. Each and every life is to be loved and treasured. We do not want anybody killed,” pulong ni Archbishop Valles.
“If the Philippine constitution is to be revised at all, the process should lead to a greater defense and promotion of moral values,” sumala pa sa CBCP.
Si Archbishop Gabriele Giordano Caccia, ang papal nuncio para sa Pilipinas, nagdasig sa mga lideres sa simbahan nga mobarog sa unsay kamatuoran. “As leaders and apostles, we have to proclaim the truth.
Our goal is not a confrontation of powers but conversion,” dason ni Archbishop Caccia, dugang niya, “A rash move for a new Constitution places these, human dignity, human rights, and religious freedom, as moral values in extreme peril.”
“The objective of Charter change is to shift from a unitary to a parliamentary form of government in various shapes that would govern federal states” ang panglantaw sa CBCP, dugang pa, “There is a necessity of devolving powers from the central government to Federal States.”
Ug busa, nahimugso kining mga prinsipyo aron kita ug ang tanang katawhan makaamgo sa mga isyu nga kanunay naghulga sa kinabuhi sa matag tawo.
Una, ang Prinsipyo sa Dignidad sa tawo ug ang iyang Katungod. Ang katungod sa tawo nagagikan sa iyang dignidad nga gigasa sa Diyosnong Amahan. Ang lalaki ug babaye gihimo sama sa Iyang dagway ug kasamahan.
Busa ang matag tawo sagrado. Kay sagrado man ang tawo, likayan unta diha sa konstitusyon sa pagbag-o ug pag-usab ang mga balaod nga makadaut ug makaguba sa dignidad ug katungod sa matag tawo.
Ikaduha, ang Prinsipyo sa Integridad ug Kamatuoran. Kining moral nga prinsipyo nagtudlo sa malukpanong kasihagan, sa klaro, lunsay ug putli nga mga motibo o laraw. Ang isyu sa gitawag og political dynasty maoy nagpabiling lig-on nga hinungdan diha sa politikanhong aspeto sa kinabuhi nga maoy naghatag og kusog aron buhion ang cha-cha.
Ikatulo, ang prinsipyo sa pagpangilabot ug panaghiusa. Ang pag-apil-apil ug pagpangilabot, dili panghilabot, maoy sentro sa tinuod nga diwa sa demokrasya. Tungod kay responsibilidad sa usag-usa aron maprotektahan ang ilang katungod ug molihok alang sa kaayohan sa tanan.
Kung ang Kongreso lang o ang pipila ra lamang ang mohimo sa pagtuki ug mousab niining maong isyu sa cha-cha aron mas mapadali kini, nan, usa kini ka dakung sampalong sa giila nato nga demokrasya.
Ang ikaupat ug katapusan, ang Prinsipyo sa Kaayuhan sa tanan, ug dili sa pipila. Kining maong prinsipyo nagpunting kanunay sa hustisya ug kaangayan. “To work for social justice is to strive for common good”.
Kung walay hustisya, ang kaayohan sa tanan dili makuha ni maangkon diha sa katilingban ug nasud. Ang anaa karon sa atong 1987 Konstitusyon usa ka sukaranan sa pag-angkon sa hustisya. Sa pamaagi nga ang pagsayaw sa cha-cha dunay kulang diha sa pag-apil-apil ug kulang sa kasihagan ug mas gipakusgan ang personal nga mga interes lamang, nakalapas kini sa maong prinsipyo sa hustisya ug kaangayan.
“As servant leaders, the solution to these problems is not a revision of the Constitution, but a full implementation of the 1987 Constitution (e.g., on political dynasties & on freedom of information), and a revision of the Local Government Code, originally designed to devolve power from central authority, following the moral principle of subsidiarity,” ang lig-on nga baruganan sa CBCP.
(Comment/feedback -09109006290)