o, aging kula-kulaput
king lupa na balut-balut
anting iking memaluput
king kasalang na sinambut
laganas dane minabut
karing bangke a kikimut
king aslag ya ing memutut
king isip alang patugut
panimanmang mengagutgut
maling paku ya ing megut
king dangalan a pinulut
katalarwan a binukut
karing pile memanilut
talibung kayang inigut
at selaksak na king dikut
kamamalu linub kiput
karin tambing sinalikut
anggang kinasna yang lumut
tinulu ing sabo lelut
menyad yang tawad at sinut
merakap ya king bukatut
migpampan ya king salakut
king suli ne ya pepalsut
king palad lusuk kaymut
sala na ning pamanimbut
sandirit a durut-durut
kasing banglu na ning bingut
e sasawang bekut-bekut
lambis ya ing penamuyut
mengari king yumung pulut
o king sagiwang sampelut
bulung kwayan a kinulut
king kebyasnan asna dimut
inampang ne ing kampuput
bungang tanaman a bubut
alang ditak mu mang samut
mipasubsub, mibakutkut
king sanung lawlta medamput
king ligaya ning papalut
mikabusbus ban’tang lungsut
king kababang makayuyut
karin nyamu mamaluput
bang mitulid ngan ing bukut
at king pusu na kumandut
arapan ne pa ing gulut
bang king aun ya mikutkut
king sinta na mipalaut
king santungan ya sinaut
anting alawling mimigut
sana kekang apagdamut
parugang bye tuknang durut
keng dalit ayni mamutut
~KULAPUT, Miguel Serrano.07.20.07
***
ING kanung aldo iti, kawalung aldo ning kawalung bulan king kalabing-walung banwa ning bayung dalambanwa—bwenas ya (buenas king Kastila/lucky keng English)—ngara deng mangatwa. Lalu na siguru nung malyari ita keng kawalung minutu ning alas otsu. Nung mibait ka king aldo ini o mekipalsinta ka o megkyasawa ka, magi kanung bwenas ing pamibye-bye yu.
Atin ku ping kakilala a sebyanan da reng doctor da a manganak ya bandang a-otsu kanitang Agostu 1988 at pegadyan da pin ita oneng mibait ya ing anak da itang kabukasan o kasyam ning bulan. Makananu ya kaya kanita, linagpas ya keng swerting aldo! Swerti ya pa mu naman kanu oneng bagya mu. Kasi pin kawalu ya pa mu ring bulan at kawalumpulu’t walung banwa ning milabas a dalambanwa. Kasyam ne ning kawalung bulan o Agostu at 1988.
Salungat kanita, nung kanung ka-labing-atlu ning Byernis ning bulan ning Agostu—malas naman kanu (unlucky keng English)—ngara mu naman deng mangatwa. Nu da kaya panibatan ing balu dang ini?
Inya ating susugal, tatayang weting o lotto kasi manwala la reng anggang tataya a miswerti lang manyambut. Masikan ing isipan dang manyambut la uling ita ing balu dang mamye pagasa karela bang miswerti la at akwa da ngan ing sablang buri dang akwa.
Nung ala lang kapanwalang antita, e no taya agyang ditak mu. Nung kasing mas dakal ing kapanwalan mung masambut ka kasi malas ka—agyang ditak mu e na ka taya pa.
Atin namang magsapalaran uling balu dang adwa mu ing magsilbing maganap keng bye ra—nung e la masambut—manyambut la. O tanu mo kanung menyambut la? Ing kapalaran kanu bala gulung ya o parugang a misan atsu lalam at misan atsu naman babo. Palitan mu ing swerti o malas.
Makanyan man, deng taung masipag, masikan lub at matyaga ilang tutung misuswerti keng bye. Nung e la man miswerti, siguru e da naman peka-planu nung makananu dang akwa ing paninapan da king bye ra. Mangadi la naman deti para mika-sikan lang lub bang e maging tamad, mayna lub at alang tyaga.
Tutwanan mu, keraklan kareng taung maswerti e la manwala keng paswerti-swerti nung e king pamanintunang ating sipag, sikan lub at tyaga. E la susuku, e la tatakut at e la tutuknang ba’lang magtagumpe at ita ing swerti tagana. Itamung gagawa kaniti.
Atin ping kasebyan, “Susopan no ning Apung Ginu ring sasaup king sarili da.”
***
Dake Talabaldugan:
dampâ – (palagyu) dalungdung, kubu, barung-barung. English – hovel, hut, poor and small house, usually made of bamboo and nipa. Alimbawa king pamangamit: “Anggang dampa ya mu ing kekang tuknangan daig mo pa reng king gatdula pakatuknang nung panugali marok no man.”
dampáng – (palagyu) padampang-dampang, (panantabe) dalampang, pasure-sure anti karing malasing. English – reelingly, unruly gait or walk. Alimbawa king pamangamit: “E ne tinuknang keng dampang na ing lalaki kaybat nang mekainum dakal a tuba.”
dampát – (palagyu) kadampatan, magadtu kauryan. English – mediocrity. Alimbawa king pamangamit: “Dampat la pamisip deng sasabing ala tang akarapat agyang ipanglwalu ta la ring sakup tamung pulu.”
dampî¹ – (palagyu) banayad a tagkil, salat o apis. English – light and gentle touch as by soft breze or skin. Alimbawa king pamangamit: “Mipalingat ku kabang ing dampi ning angin a amyam tinagkil keng lupa ku menibatan keng awang ming makabusni.”
dampî² – (palagyu) aplus, kala-kalale o maingat a aplus, pamamulis. English – light, gentle application of medicament, on wounds for example. Alimbawa king pamangamit: “E ne man penamdaman ing dampi ning karayum inyang itusuk ne ning manulu keng balat na ning bingut.”
***
IRIYANG KAPAMPANGAN: E ya kanu sukat italakad ing bale king wakas ning dalan a kutud o dead end. Atin yang masanting a advantage ini nung panwalan ya, kasi nung keng dead end ya ing bale yu masakit pasaup nung sakaling ating biglaang e mayap a malyari. Dagdag pa itang makananu ka tumakas nung masisilab la ngan deng bale mumuna keng kekayu? Mayap ne man nung atin kang sasalikutan a manyingil o mantun kekang e mu buring pakikitan.
***
PAMIPALINO: Ing Kapisik magnasa ya at manwalang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kalinangan Kapampangan kapamilatan ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan a misulat king pigmulan at tune kulitan kambe ning dalise at mapagmasabal a pamisip at parasan. Ing panyulat ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan. Ing Kapisik ala yang kikilingan a kapanaligan, aguman o ninu man nung e ing Lubusang Katutwan.