DAKONG balay.
Kini ang sagad nga tawag sa mga taga lungsod sa Sugbongcogon, Misamis Oriental, sa naila nga Lagbas Ancestral House.
Natukod kini niadtong tuig 1918 nga takdo mag 100 years na kini karong tuig 2018.
Gipanag-iyahan kini nila ni Don Benidecto Lagbas ug asawa nga si Donya Buenaventura Lagbas.
Ang Local Tourism Officer sa lungsod sa Sugbongcogon nga mao si Mr. Geronimo Magua Z.Lagbas kinsa apo sab sa tag-iya sa ancestral house niingon nga wala nila kini gibyaan nga balay aron ma preserba kini pag-ayo.
Lakip kining dakong balay ang gibisitahan sa mga sakop sa prensa gikan sa Cagayan de Oro atol sa familiarization tour sa mga media nga giorganisa sa Misamis Oriental Provincial Tourism Department sa pagpangulo ni Atty. Jeffrey Saclot.
Nasaksihan sa SunStar SuperBalita kon giunsa gyod sa pamilya pagmintinar sa dakong balay gikan sa mga gamit niini, mga portrait, piano, libro, mga lamesa ug uban pa nga nag-edad na usab og 100 ka tuig.
Ang dakong balay pwede kaayong masuroyan, pwede ikapanghambog sa probinsya sa Misamis Oriental.
Dugang ni Mongskie nga gama sa tugas kon molave nga kahoy ang balay hinungdan dili gyod siya basta basta nga magabok.
Aron sab matukod ang dakong balay gilahungan ang haligi niini og singkwenta ka tao atol sa pagtukod.
Nasayran nga langyaw lamang gikan sa Sugbo si Don Benidecto ug miabot sa lugar sa Sugbong Cogon diin dinhi niya naila si Donya Buenaventura kinsa lumad nga residente sa dapit.
Gani daw si Don Benidecto ang naghatag og pangalan sa lungsod nga Sugbongcogon tungod kay gikan kini sa Sugbo ug niabot sa lugar nga kaniadto daw puno pa kaayo og cogon.
Atol sa panahon sa Hapon, ilang kabanay nga magtutudlo nagtapok sa mga estudyante sa sulod sa panimalay aron maprotektahan ug gihimo pa kining balay og tunghaan.
Matud ni Mongskie nga nagpuyo sila karon niini aron mapreserba kauban sab ang ilang mga katabang sulod sa panimalay.
Dili gyod sayon ang maintenance niini gikan sa floorwax paingon sa pintal panahon nga i-repaint nila kini.
Tungod usab kay giaplay kini nila sa national aron mahimong usa sa Philippine Cultural Sites, hinungdan wala gyod silay mga renobasyon nga gihimo, mga gamit nga mag 100 na usab ka tuig ang nakadisplay pa sa palibot gikan sa piano, plato, mga libro, ug uban pa.
Bukas sab sa mga bisita ang dakong balay apan hangyo sa pamilya nga dili gyod hilabtan ang mga gamit nga makita sa palibot ug labaw sa tanan ang mosulod niini gihangyo nga ilibin ilang tsinelas ug sapatos.
Una na nga gitinguha sa Department of Tourism sa Misamis Oriental nga madeklarang Cultural Heritage Site ang Lagbas Ancestral House.
Mismong si Atty. Jeffrey Saclot niingon nga ila na kining giaplay sa nasyonal tungod kay angayan kining madeklarar nga National heritage site tungod sa kadugayon niini.
"Ang Lagbas Ancestral House, it's been there for almost 100 years. Makita dinhi kung giunsa nila pag preserve ang ilang mga gamit. In fact, naa mi gidala nga visitor nga whose work is focus on a cultural preservation, nakaingon gyod siya nga pwede na gyod nato siya i-aplay as national heritage site," butyag ni Saclot.