Garcia: Kwayan king Bayung Panaun (Bamboos in the Modern Times)

KWAYAN karin ya tinubu king gabun. Gabun karin ya tinubu ing kwayan. Gabun dipan ning melugus a bulung. Dapug metampud misamut king gabun. Bulung mianyud king uran at limbug. Sukal metipun at megi namung dapug. Kinati’t ing bulung ikwa nang melangi. Mipadpad king mula at megi namung sukal. Kalangi meyan at silagpo ning angin. Silagpo ning angin kalangi at meyan. Mipadpad king mula at megi namung sukal. Kinati’t ing bulung ikwa nang melangi.

Sukal metipun at megi namung dapug. Bulung mianyud king uran at limbug. Dapug metampud misamut king gabun. Gabun digpan ning melugus a bulung. Gabun karin ya tinubu ing kwayan. Kwayan karin ya tinubu king gabun.

~KWAYAN (Malikwatas) – Mikk Benares.08.24.15

***

Kwayan. Pekamaragul-diling dikut a tutubu alus nukarin. Metung yang sagisag ning katatagan at kelang-pamagsuku ing kwayan. Resilience and never surrendering attributes la e mu keng kwayan nung e karing tau. Antita la mu naman deng Kapampangan, siguru neng sinikat tamu pin keng katapangan at katatagan ning tibe reng lub tamu.

Kasalukuyan diritak nong diritak deng kawayan -- nung atin mang mitagan pa keng lugal yu. Kanita alus deng mula da reng baling pamilya atin lang kwayan at king lalam kwayan dakal la gagawang nanu-nanu. Maralas mitatali lang duyan bang agamit keng pamagpaynawa o pamagtsaman-tsaman da reng anak at matwa. Pipamyalungan de reng kayanakan ing lalam na keng salikutan. Deng aliwa karin la susugal.

Oneng agyang antita neng bengi alang bisang lumabas kareng lalamkwayan. Atin la kasing lagitik lalu na neng masikan ing angin. Misan ating sisyak a ayup a siguru karin la manyale kareng palumpung da o misan agyang kareng bulung da nung makapal na la. Misan atin kang akit lumi o balat ubingan a makasable kareng tangke na o makasapad kareng singit da reng palumpung a matwa na.

Ating lalam kwayan a mitutubwanang pungsu inya isipan da reng aliwa karin la manuknangan deng laman labwad o patyanak. Misan king milabas, ating migsikan lub menibag keng pungsu a baintau at inyang meyari ya, ebun lang barag deng linto. Map namu naman ala yu ing gayndung barag.

Masanting lang tanam deng kwayan at bukud kanita dakal la aliwang gamit. Magagamit lang pamangan deng mura dang labung. Gigisa da la mu keng bawang at sibuyas at sasamutanang saluyut o bulung malungge at asno kanyaman anting gule ulam. Masustansya la kanu deti at dakal la minerals a sangkap da bang makasaup keng kalusugan tamu.

Kareng aliwang bangsa, gagamitan da lang sangkap keng sabun o toothpaste at facial mask. Deng Korean at Japanese ilang maralas gumamit anting sangkap kareti subali pa kareng aliwang bangsa keng Asia. Atin pang gagamit kwayan keng pamangawang papil, pati na toothpick o paninga, ear picks o pagluga at paglinis balugbuk lalu na panusuk banana at barbecue at aliwa pang pamangan.

Deng kumpanya o furniture companies makagamit lang kwayan para kareng exotic designs da reng luklukan, kwadru, lamesa at aparadul. Pati pin kareng pamepe malambat na lang magagamit deng kyawan.

Sana mika-programa la reng manungkulan para aparakal lang pasibayu reng kwayan tamu keti Kapampangan ne, abe?

***

Dake Talabaldugan:

daway/dawe -- (palagyu) kawad a maimpis makasuglung keng taga king padwas. English – fine wire tied to the fish hook. Alimbawa king pamangamit: “Bukud keng taga, inakmul nya mu naman ning asan ing dawe at yang mekasugat keng asbuk na.”

dawi -- (palagyu) pamagdawi, kinis, akmul, ket ning asan king tagang ati king padwas. English – biting of fish at the hook. Alimbawa king pamangamit: “Masikan ya dawi ing asan keng padwas nang Kiku inya mipasubsub ya keng bantilan.”

day๠-- (palagyu) ing malutung bage durut –durut karing uyat at pusu. English – blood. Alimbawa king pamangamit: “Manintun lang dayang gamitan da para kang Peping oneng ala lang akit pa inya e de pa a-operan ing masakit nang atdu.”

dayಠ-- (palagyu) pirayit, panekas, mulang. English – cheating, fraud; trickery, deceit; rip-off. Alimbawa king pamangamit: “Alang daya ing pamakyabe nang Susing king pamanyugal nang paris-paris.”

dayag -- (palagyu) arap, arapan, kabaligtaran ning baligtad o sumangid. English – front, frontage, facade. Alimbawa king pamangamit: “King gulutan ning imalan na karin ne tetak ing tanda ning iskwela, e keng dayag inya e de aburi deng pepagawa.”

***

IRIYANG KAPAMPANGAN: Palumpung. Ninung makibalu kareti? Kapanwalan da reng mangatwa a deng laman gabun o patyanak manuknangan la kareng lalam kwayan, lalu na kareng palumpung. Nung lawen la pin naman deng palumpung - makatakut la itsura -- inya siguru antita namu ing takut da reng aliwang manakit. Lupa lang e mu balu sabyan. Atin lang tuldik-tuldik at saka bala mu balbas a uyat da. Dagdag kareta, atin la pang balamu mata lang dakal at sagu-sagu. Oneng e la sukat katakutan deng palumpung. Uyat da la mung metwa reng kwayan deti. Alang patyanak manuknangan nung e maralas ubingan at bitin la reng mangebun at magdatun. Manyaman la reng murang palumpung at deti naman deng suli da reng kwayan at awsan tamung labung.

***

PAMIPALINO: Ing Kapisik magnasa ya at manwalang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kalinangan Kapampangan kapamilatan ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan a misulat king pigmulan at tune kulitan kambe ning dalise at mapagmasabal a pamisip at parasan. Ing panyulat ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan. Ing Kapisik ala yang kikilingan a kapanaligan, aguman o ninu man nung e ing Lubusang Katutwan.

Malyaring sumulat king garciakragi@yahoo.com para karing kutang o munikala.

Trending

No stories found.

Just in

No stories found.

Branded Content

No stories found.
SunStar Publishing Inc.
www.sunstar.com.ph