DILI lang karon kining hulga sa kinaiyahan tungod sa pabrika sa semento diha sa Syudad sa Naga. Dihang bata pa ko sa dekada 60, dili ko makalimot sa nagka-anam nga gamay nga bukid luyo sa planta diin naa ang usa ka komunidad nga gitawag og Tailorville.
Ang mga balay sa mga opisyal sa CEPOC kun Cebu Portland Cement (ang unang ngalan sa Apo Cement Corp.) naa sa kilid sa planta sa usa ka tungason nga dalan padulong sa bukid sa luyo sa planta. Sa unahan, didto nagpundok ang mga balay sa mga supervisor ug ubang empleyado.
Kay supervisor man sa power plant ang akong lolo nga si Marcus Mongaya ug ang akong lola Tinay anak man sa usa sa mga manager, naa silay usa ka luna ug balay diha sa maong komunidad.
Dili ko makalimot nga kada bisita nako sa Tinaan nga halos kada semana, dad-on ko ni lolo Marcus sa daplin sa pangpang tungod sa kinabkaban sa mga dagkong backhoe sa APOCEMCO. Ug ang gikabalak-an sa akong lolo kay nagka-anam kini og kaduol sa ilang gipuy-an.
Tuod man, nidesisyon sila nga mopalit og house and lot diha sa Cogon, Pardo aron maoy kabalhinan kay nagsigi na man sab og pamalhin ang mga silingan. Nadayon ang pagpamalhin human sa Bagyong Nitang. Karon, napapas na gyud ang maong bukid. Ambot kon pila na ka bukid ang napatag sukad niadto.
1921
Ang ako lang nahibaw-an kay naingon niini ang kahimtang sa kabukiran sa Naga tungod sa mga minerals labi na sa limestone, silica, ug coal. Mao kiniy nakadani sa usa ka negusyanteng Amerikano nga si C.F. Massey nga magtukod og planta sa semento kaniadtong 1921.
Niadtong tungora, ang American Chamber og Commerce of the Philippines nihulagway sa Tinaan, Naga nga “excellent” alang sa pagtukod og usa ka planta sa semento aron masuportahan ang panginahanglan sa pagtukod og inprastruktura sa tibuok Pilipinas.
Ang mga silingang bukid kay abunda sa limestone. Ang silica, makubkob ra mga duha og tunga ka kilometro gikan sa maong lokasyon. Dayon ang uling mamina lang sa Barangay Uling.
Ang gypsum kay makarga lang og barko gikan sa Batangas ug idunggo sa pantalan diha sa Tinaan.
Hapit na tuod moabot og usa ka siglo ang maong planta ug nag-usab-usab na kini og mga tag-iya. Apan, hangtod karon, padayon ang pagguba niini sa kinaiyahan sa Syudad sa Naga.
MGB
Ang Mines and Geo-Sciences Bureau (MGB) mao ang ahensiya nga naay teknikal nga kahanas kabahin sa pagtino kon ang bukid kuyaw ba sa pagdahili sa yuta o dili. Mao unta kini ang mobantay nga wala masubrahe ang pagkubkob sa abukiran ug mo-warning kanato kon naay mga hulga. (@anol_cebu sa Twitter)