TALIWA sa kapaspas sa paglambo sa ekonomiya sa Sugbo, nagpahipi usab ang suliran sa kahuot sa dagan sa trapiko.
Mao kini ang tataw nga maaninaw sa mga dakbayan sa Sugbo, Talisay, Lapu-Lapu ug Mandaue, mga lungsod sa Minglanilla ug Consolacion ug kasikbit nga mga lugar sa Metro Cebu.
Ang panginahanglan nga ma-synchronize ang traffic management system ug koordinasyon ug kooperasyon sa mga local government unit (LGU) sa Metro Cebu ang usa sa nakita nga mga solusyon sa pagsulbad sa kabug-at sa trapiko.
Ang kagamhanan sa lalawigan sa Sugbo pinaagi sa Sangguniang Panlalawigan, nipasar og ordinansa alang sa katukoran sa Inter-Agency Council for Traffic (IACT) nga maoy maghatag og dalan sa pag-umol og Provincial Traffic Code (PTC).
Sa higayon mahan-ay ang mga lagda sa PTC, kinahanglan nga moduso na og traffic management plan ang mga developer ug contractor sa dili pa maaprobahan ang ilang aplikasyon sa pagtukod og mga bay patigayon ug subdivision.
Si Bokal Edsel Galeos, ang nagpanday sa ordinansa alang sa pagtukod og IACT, niingon nga ang presensiya sa mga subdivision sa usa ka lugar makadugang sa kahuot sa trapiko gumikan sa daghang mga sakyanan nga mosud ug mogawas sa mga eskina.
Sa Minglanilla, kini usab ang nakita nga usa sa mga problema sa trapiko sa mga opisyal sa lungsod ug ni Jonathan Tumulak, focal person on traffic management sa kagamhanan sa lalawigan sa Sugbo.
Gipasabot ni Tumulak nga tungod sa kadaghan sa mga eskina sa highway, daghan usab og kalutsan ang mga sakyanan.
Daot nga traffic lights
Matod ni Municipal Administrator Concordio Mejias, tulo ka mga dapit sa lungsod ang gibutangan nila og traffic signal gumikan sa presensiya sa mga subdivision ug mga bay industriya.
Sugod niadtong 2015, ang lungsod nimontar og traffic lights nga may closed-circuit television (CCTV) camera sa mga eskina sa nasudnong highway aron pagpalambo sa traffic system.
Kini mao ang eskina sa sentro sa lungsod diin kasikbit ang upat ka mga barangay: Poblacion Ward I, Poblacion Ward II, Poblacion Ward III ug Poblacion Ward IV diin naa diha ang munisipyo, simbahan, mga tunghaan ug dagkong mga establisemento.
Ikaduha, sa Barangay Linao, unahan sa Barangay Tungkil diin naa ang ubay-ubay nga mga subdivision ug ang ikatulo sa Barangay Calajoan, diin kasagaran naa ang lainlaing mga industriya.
Ang pagtaod sa traffic signals nga may mga CCTV camera ug command center nga dunay kinatibuk-ang kantidad nga P13,267,797.78 ug gikan sa Triune Electronic System, Inc. nahuman og taod niadtong Agusto 2016.
Apan ang 2017 audit report sa Commission on Audit, nagkanayon nga wa makatabang pagpaminos o pagpaluag sa kahuot sa dagan sa mga sakyanan sa N. Bacalso Road ang pagpalit og traffic signals sa kagamhanan sa Minglanilla.
Si Mejias niangkon nga wala na mag-function ang traffic lights sa Barangay Linao, dapit sa eskina sa Tungkil human madam-agi og trak sa miaging tuig.
Sigon niini nga dako-dako og trabahuon ang supplier sa traffic lights labi na posible naapektuhan ang fiber optic niini human sa aksidente.
Si Francis Sanguenza, officer-in-charge for operation sa Minglanilla Traffic Command (Mitcom), nikompirmar nga wala na usab mag-function ang laing traffic signal device sa eskina Sangi-Calajoan human maaksidente ang usa ka 10 wheeler truck niadtong Lunes sa hapon diin naigo niini ang control panel ug posibleng naputol ang fiber optic.
Sa 2015, ang Minglanilla gitawag sa mga motorista ug mga sumasakay sa habagatan nga “Traffic Capital of the South” dihang ang pikas bahin sa national highway ang giayo hinungdan nga naghuot ug hinay ang pag-irog sa mga sakyanan.
Nasubli kini sa nahitabo nga “Carmageddon” niadtong Disyembre 23, 2017 diin natanggong sud sa pipila ka oras ang mga sakyanan ug giingon nga way mga traffic enforcer nga nagdumala sa kadalanan labi na sa mga eskina gumikan kay giingong nitambong og Christmas party sa maong adlaw.
Apan si Mejias nanalipod nga masinati lang ang kahuot sa dagan sa trapiko sa ilang lungsod kon dunay magbangga nga mga sakyanan.
Niadtong adlawa, tulo ka mga aksidente sa dalan ang nahitabo sa Minglanilla ug laing aksidente usab sa siyudad sa Talisay.
Ang solusyon
UNSA na ang sitwasyon sa trapiko karon sa lungsod?
Sumala ni Tumulak dili na ingana ka kahuot ang dagan sa trapiko sa Minglanilla karon kon itandi sa nangaging mga buwan.
Ang pagpaubos sa mga traffic enforcer sa training seminar ug orientation kabahin sa traffic management ug enforcement maoy usa sa nakatabang nga napaminos ang kabug-at sa trapiko, saysay ni Tumulak.
Moabot sa 40 ka traffic enforcers sa Mitcom ang giseminar sa mga sakop sa Traffic Enforcement Agency of Mandaue (TEAM) pinangulohan ni Glenn Antigua, operations chief, kalabot sa Traffic Law Enforcement niadtong Marso ning tuiga.
Sa unom ka adlaw nga seminar, upat niini ang upat ka sunodsunod nga Dominggo, apil sa gitudlo ang basic traffic management, basic law enforcement, defense driving technique, ug unsaon pagdakop nga malikayan ang lalis.
Mismo si Minglanilla Mayor Elanito “Lani” Peña nihangyo ni Mandaue City Mayor Gabriel Luis “Luigi” Quisumbing pinaagi sa suwat niadtong Pebrero nga bansayon ug iseminar sa TEAM ang mga traffic enforcer sa ilang lungsod.
“Mas mobentaha na lang ni karon kon atong i-compare niadtong sa ilang pagsugod ug katong last year nga nahimo sila og Carmageddon,” sumala ni Tumulak.
Sigon ni Land Transportation Office (LTO) 7 Director Victor Emmanuel Caindec mahinungdanon nga makamao modumala sa trapiko ang mga enforcer ug kinahanglan usab nga ipatuman kon unsay nalatid sa balaod aron mahapsay ang kadalanan.
Gipahimug-atan sa director nga kon seryuso ang usa ka lokal nga kagamhanan sa pagsulbad sa suliran sa trapiko, angay nga himuong regular ang mga traffic enforcer aron mahimo sila nga deputized agents sa ilang buhatan ug makaisyu og temporary operator’s permit (TOP).
Ubos sa mga lagda sa Law Enforcement and Traffic Adjudication Service (Letas), kinahanglan nga usa ka regular nga empleyado sa gobiyerno ug dunay tulubagon sa Civil Service Commission (CSC) ang hatagan og TOP.
Kinahanglan nga duna usab kini clearance gikan sa Office of the Ombudsman kay di tugotan mahimong deputized agent ang usa ka kawani sa gobyerno nga dunay kaso.
Pinaagi sa deputation order, ang empleyado sa gobyerno nga maisyuhan niini mahatagan og gahom gikan sa LTO aron makasakmit og mga lisensiya ug maka-impound og mga sakyanan pinaagi sa iisyu nga TOP.
Giangkon ni Sanguenza nga way bisan usa sa Mitcom ug bisan siya, ang gi-deputize sa LTO 7 tungod kay pulos sila job-order nga mga empleyado.
“Why is it LGUs cannot allocate enough funds para ma-regular ang mga employees holding critical positions such as traffic managers, enforcers? Traffic management is an important part of local government unit management,” padayag ni Caindec.
Clamping ug Towing
Napasar na sa konseho sa Minglanilla ang Ordinance No. 13 nga magtugot sa clamping apan wa pa makapalit og kagamitan ang lungsod alang sa pag-clamp sa mga sakyanan nga giparada sa mga dapit nga gidili.
Sigon ni Minglanilla Councilor Jesus Velez, usa ka abogado, bisan kon napalabang na ang Ordinance No. 13, apan kinahanglan pa nila nga tukion ang Ordinance No. 14 nga magtugot sa mga traffic enforcer sa pag-tow sa mga sakyanan.
Gawas sa mga sakyanan nga illegal nga giparada daplin sa nasudnong highway, nakit-an usab ni Sanguenza nga nakatampo usab sa kahuot sa trapiko ang presensiya sa mga habal-habal drayber ug traysikol nga mamasada sa national highway.
Apil sa ilang nakit-an nga nakapasamot sa trapiko ang way klaro nga dapit diin monaug ug mosakay ang mga pasahero nga gikan o moadto sa dagkong mga tindahan ug presensiya sa mga repair ug vulcanizing shops sa national highway.
“So, kinahanglan og dinutdunay nga dialogue between local government unit ug multisectoral groups apil ang mga drayber og habalhabal ug traysikol, business sector. Lisod kon dili nato ipahimutang kay mahimong conflict between LGU ug mga tawo,” pagpasabot ni Sanguenza.
Ubos sa balaod, gidid-an ang mga traysikol o pedicab nga maka-operate sa national highway ug gidili usab ang mga habal-habal.
Sigon ni Caindec kini ang angay unta ipatuman sa kagamhanan sa Minglanilla.
Siya nisugyot sa lungsod nga mangita og alternatibo nga agianan sa mga sakyanan aron makuhaan ang gidaghanon niini sa nasudnong highway.
Ang Department of Public Works and Highways dunay umaabot nga proyekto nga P16 bilyones by-pass skyway coastal road nga manukad gikan sa Barangay Pook, dakbayan sa Talisay subay sa daang railway ug mogawas sa dakbayan sa Naga agi sa Barangay Tungkil, Minglanilla.
Basket of Solutions
Aron masolusyonan ang problema sa trapiko sa Sugbo, ang Department of Transportation (DOTr) magtukod og Integrated Inter-Modal Transport System (IITS), apil ang Bus Rapid Transit (BRT) system ug Light Rail Transit (LRT).
Tumong sa IITS ang pag-synchronize sa tanang components sa “basket of solutions” aron maalibyo ang suliran sa kabug-at sa trapiko ug panginahanglan sa mass transport sa Metro Cebu.
Ang IITS langkuban sa point-to-point (P2P) bus system, monorail sa siyudad sa Lapu-Lapu, BRT sa tulo ka lane nga mga karsada, LRT gikan sa siyudad sa Carcar hangtod sa Danao ug gikan sa dakbayan sa Mandaue hangtod sa Mactan Cebu International Airport ug Intelligent Transportation System.
Si Transportation Secretary Arthur Tugade nagtuo nga kinahanglan usab sa Sugbo ang pagtukod og Metro Cebu Traffic Authority (MCTA) nga maoy mangita og maayong mga solusyon sa problema sa kabug-at sa dagan sa trapiko.
Si Kongresista Raul del Mar sa amihanang distrito sa siyudad sa Sugbo niduso sa House Bill 6227 alang sa katukoran sa Mega Cebu Development Authority (MCDA) nga nag-ung-ong karon sa Ubos Balay Balauranan.
Apil sa mamahimong functions sa MCDA ang formulation, koordinasyon, regulasyon ug monitoring sa mga mugbo ug malahutayon nga mga plano, programa ug polisiya alang sa malungtaron nga kalambuan ug kahiusahan sa mga local government unit sa Metro Cebu.
Apan kini wa makakuha og suporta gikan ni Cebu City Mayor Tomas Osmeña, kinsa nitanyag og iyang kaugalingon nga “basket of solutions” sa pagsulbad sa trapiko.
Naglakip kini sa Integrated Smart Traffic Signalling System, bicycle lanes, provincial ug inter-city passenger transfer stations o terminals, automated ticketing o fare collection system, special bus routes o mga service alang sa mga call center agents, mga bus paghakot sa mga estudyante ug pag-abli og dalan sa Camp Lapu-Lapu.