Garcia: Ing Dila anting Kasangkapan ning Katutwan at Kalaraman (The Tongue as a Medium of Truth and Lies)

“Inya ing dila mu naman metung yang dake ning katawan,

dapot ipagyabang na ing dakal a dakilang bage.

Lawen ya ing dakilang gubat nung makananu neng dapugan ning asna kalating api! Kapamilatan niti pakamalan taya ing Ginu at Ibpa, at kapamilatan na, palmuran ta la ring tau

a melalang kawangis ning Dyos; Ngeni nung mikabit tamung mangalati keng asbuk ning kabayu bang pamintwan da katamu, patalukyan ta la naman ding katawan da.”

~Santiagu Dangka 3: Sunis 3-10

(James 3:3-10)

“Lumawe ka naman karing paglayag, agya mang asno kadakila

at pasulungan na la ning angin a masikan, patuntunan na la mu rin ning malating ugit

nu ne man buring munta ning laksamana.

At ing dila metung yang api, ing kabud labwad ning katampalasanan;

ing dila makakabit ya karing kayabe tamu a manyalawla king mabilug a katawan,

at manyilab king dalan ning bye,

at darapugan ne ning alang-anggang parusa.

Uling baling kauryan ding ulimo at ayup,

ding gagapang at kakawe, patunuran la at apatunud na la ning metuketawan.

Dapot alang makapatunud keng dila; ala yang paynawang karokan

at kisnang lasun a makamate.

Magmula king asbuk mu naman a magkalub bendisyun at palmura.

Kapatad, e la sukat a maging antini ngan.”

~Ding Ukum, Dangka 7: Sunis 5

(Judges 7:5)

“Agya mang ninu man malyari na lang labanan ding sablang aliwang panamdam,

angga’t ing dila e ya mesalang e malyaring sabyan a asalang nan a la ring panamdam na. Makanyan man, nung ninu man ayampat ne ing dila, masasanak ing ya atin yang lubus a pamanampat karing panamdam”.

~SB 11:8:21

***

E ya Duminggu ing aldo iti, abe. Mipakaba ya mu ing pisasabyan ketang Duminggu uling pakiramdam ning Kapisik—makabage ya’t makapanaun—kaylangan yang ikaba pa uling e mekagyu kanita. Kinulang ing oras at espasyu.

Karing mengalabas a aldo asaksyan ta la ring mngatas a manungkulan keti Pilipinas at ing moru-morung mengapalyari at deti milaban-laban la gamit da e baril o sandatang makamate nung e ding dila da. Ating manyabing kalaraman at ating magsalitang katutwan mu naman.

Ninu deng dapat ta’ng panwalan—kareng milalaban—deng lalabag keng batas o deng tataluki kaniti? Ninung atin ebidensya at ninung manyalikut ebidensya at ninung manimbentu mu at ninung tutu papakit? Ninung magmulang kareng tau kapamilatan ding dila ra?

Deng taung alang control kareng dila ra, ala la namang control keng isip da at mabilug dang katawan. At deng alang control keng sarili da e la sukat panwalan at e sukat ipagkatiwala karela ing maselan a tungkulan lalu na ing pambansang kapakanan. Abasa tamu ing patutu kareng minunang mangakabang sunis tungkul keng dila a makasulat keng babo.

Ngana pin ning kasebyan, “Wawa mu ing punan na.”

Ating mapilan a taung manintuna la a gamit da mu deng dila ra. Magsalita la mu at balang sabyan da ating katumbas keng gintu inya pin sana asno kasikan manakitan. Limpak-limpak baling oras lang alang gagawan nung e mu magsalitang alang patugut at iti ing gagamitan da bang mikasweldu la o panakitan bang ataguyud da la reng pamilya da.

Masalese nung antita mu, oneng ating mapilan a taung agyang ing dila da mu ing gamit da manakitan la pauli ning kalaraman a manibatan karing dila da.

Sanu ka kareta, abe?

***

Dake Talabaldugan:

dilà – (palagyu) panamdam king panlasa at gamit king pamagsalita. English – tongue. Alimbawa king pamangamit: “Atsu keng punta na ing dila ku ing buri kung sabyan keka manibat pa nanding abak.”

díladilà – (palagyu) sumag, tanamang dilang-asu. English – Pseudoelephantopus spicatus:an erect much branched weed, with blunt-tipped and narrow-based leaves, flowering heads without stalks occurring in clusters. Alimbawa king pamangamit: “Malagad na lang tumubu ngeni reng dila-dila keng baranggay mi manibat pa inyang memakbung ya ing Pinatubu.”

dilat – (palagyu) tagkil ning dila king aliwang bage, pamipalwal king dila anting pamanyora. English – lick, sticking out of the tongue. Alimbawa king pamangamit: “Mimwa ya ing kakyalung nang Doru uling pane ing dilat na kaya inya besibas ne keng batu.”

diláw/diló – (panguri) kule ebun, kule ning aslag o sala, kule ning ange. English – yellow (color). Alimbawa king pamangamit: “Dilo ing kule ning kalayan anti keng kule ning gintu at ning pamamanlag ning aldo.”

dili – (palagyu) magdili-dili, ya kabud. English – alone, only, unique. Alimbawa king pamangamit: “Yang dili i Onyang kareng abe nang mekipagligligan-legwan a menyambut manibat king ibat.”

***

IRIYANG KAPAMPANGAN: Ating makatulang iriya da reng Kapampangan. Mapalyaring biru ya mu oneng malyari mu namang tutu ya. Deng kanung gaguti o pipi malyari lang mipaldan at makapagsalita na nung mangan lang pibandyan na ning babi. Buri dang sabyan ing “external reproductive organ” ning babi yang ilutu at kanan da reng gaguti. Nung makananu man katutu ini e pa me-prove ata. Siguru pin biru mu. Kasi nung tutu karakal da na sanang mekapagsalitang matulid kareng gaguti at makapagsalita na mu naman kareng pipi.

***

PAMIPALINO: Ing Kapisik magnasa ya at manwalang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kalinangan Kapampangan kapamilatan ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan a misulat king pigmulan at tune kulitan kambe ning dalise at mapagmasabal a pamisip at parasan. Ing panyulat ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan. Ing Kapisik ala yang kikilingan a kapanaligan, aguman o ninu man nung e ing Lubusang Katutwan.

Malyaring sumulat king garciakragi@yahoo.com para karing kutang o munikala.

Related Stories

No stories found.
SunStar Publishing Inc.
www.sunstar.com.ph