Atol ning ika-40 diyas sa trahedya, ang mga nangamatay sa landslide sa dakbayan sa Naga nahiluna na sa ilang kapahuwayan sa dayon, apan ang mga buhing biktima wa pa matino kon kanus-a hingpit nga makabalhin ug padayong nagpuyo sa pasalig sa mga opisyal sa kagamhanan.
Gawas sa unom nga wla gyud igkita, ang naugkat nga patay sa landslide sa Sitio Sindulan, Barangay Tina-an, Naga niadtong Septiyembre 20, napahiluna na sa sam-ang sa dakbayan lakip sa namatay sa evacuation center.
Kadaghanan sa pangadye sa kabanay sa namatyan motapos karon apan dunay pipila nga motapos ugmang adlawa sa ilang pangadye.
Nasayran sa Superbalita Cebu nga magpamisa ang mga kabanay ugma sa dapit nga nahitaboan.
Sumala sa tradisyon, ang ika-40 diyas maoy hinpit nang pagbiya sa kalag sa tawo ngadto sa laing kalibotan.
Evacuation centers
Apan 40 ka adlaw ang nakalabay, ang gatosan ka mga pamilya nga naluwas adayong nagpuyo sa onse ka evacuation centers nga naglisod sa pagpahiuli sa ilang pagbati gikan sa masakit nga kasinatian.
Ang kagamhanan sa lalawigan sa Sugbo niaprobar na sa kapin sa duha ka ektaryang luna nga kabahin sa kanhi kontrobersiyal nga Balili property sa Tina-an, Naga.
Pasalig
Ang kagamhanan sa Naga nipasalig nga moabag sa National Housing Authority (NHA) pagpangtukod og kabalayan sa relocation site apan wala igong update ang naulahi sa aksiyon sa mando ni Presidente Rodrigo Durterte.
Gipaabot ang pagtukod (NHA) sa 320 ka mga unit sa panimalay alang sa mga biktima lakip na ang P25 milyones nga gitagana sa Naga City alang sa 80 ka housing units sa mga biktima
Padayong pangutana sa mga bakwit - kanus-a kini masugdan?
Nagpanikad na mga bakwit nga mahilusa sa tukma nga dapit aron mahingpit ang ilang pagbugtaw sa panginabuhi, sukwahi sa ilang kahimtang sa evacuation center.
Karon nga anaa na sa ilahang ikaduhang buwan ang mga residente sa evacuation centers, naghuwat gihapon kini sa tubag sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) kon makabalik sa ilang panimalay o dili.
Dunay 1,600 ka pamilya o 6,487 ka indibidwal ang naa gihapon sa evacuation sites base sa datus sa Social Welfare and Development Office.
TIMELINE: What happened before and after the Naga landslide
Leksiyon
Giangkon ni Naga City Mayor Kristine Vanessa Chiong nga usa sa ilang nakat-unan sa maong insidente kining magpatuman sa bag-ong palisiya nga nagkinahanglan sa mga negosyo lakip na ang mga industriya nga ikonsiderar ang kasamtangan nga geological hazards bag-o ang site developments.
Human mikalas og 78 ka tawo ang maong landslide, mirekomendar ang Mines and Geosciences Bureau (MGB) 7 sa city government lakip na sa quarrying firms nga anaa nagbase sa Naga nga dili lang ang paghatag og bili sa geological hazards apan lakip na ang pagtubag sa posibleng epekto niini sa komunidad.
Luwas kapuy-an
Niadto lang nakalabay nga semana dihang nipasalig si DENR 7 Secretary Toy Cimatu sa evacuees nga mohatag sila og lista sa mga dapit nga dili na pwede nga puy-an.
Ang maong lista nga gipaabot nga ipagawas unta niadtong Oktubre 26, apan wala pa kini.
“The (MGB) report will guide us on the policies that we need to do to avoid such incidents from happening. The local government unit has to study and have to be familiar with the report,” si Chiong nagkanayon.
Sa report ni MGB supervising geologist Liza Manzano diin gihulagway niini nga usa ka “planar block slide” ang nahitabo nga landslide sa Naga.
USa usab ning pressure sa tubig nga nakapamugna sa mga sinkhole diin rason kini sa kalit nga magkadahili sa yuta.
Gawas sa linog nga nasinati niadtong 2012 ug 2013, ang klase sa yuta nga anapog, usa sa nakitang rason sa mga paghulpa sa yuta ingon man ang mga liki nga nakita.
Matod ni Manzano nga ang mga aktibidad sa tawo lakip na ang quarry, usa kini sa nakatampo sa maong landslide.
Usa sa rekomendasyon niini sa Apo Land and Quarry Corporation (ALQC) diin nag-operate kini sa quarry niini sa Tina-an mao ang mga panagang nga angay niini himuon aron malikayan ang maong panghitabo sa umaabot.
INTERACTIVE: Cebu landslide hazard map
Nahadlok na
Bisan adunay pipila ka parte sa nahitaboan sa landslide nga mahulagway nga luwas, wala na’y plano nga mobalik pa si Paz Capoy, 50, sa Sitio Sindulan.
Usa si Capoy nga nakabsan sa iyang mga anak sa maong landslide, “Dili na gyud maayo magpaduol sa bungtod. Dili unta mahitabo nga maing-ana ang bukid kung dili lang gyud hilabtan.”
Malaumon si Chiong nga maluwat na sa DENR ang delineation assessment aron mahibawo sila kanus-a kutob ang ilang mga matunol nga hinabang ug maigo-igo pa kini ngadto sa evacuees.
Niabot sa P14.2 milyones ang cash donations nga nadawat sa Naga ug gamiton nila aron ipalit og pagkaon sa evacuees. (JKV sa SunStar, dugang ni HBL sa Superbalita Cebu)