SA Disyembre 2018, sugdan na sa nasudnong kagamhanan ang pagpatuman sa Philippine ID System sa gipili nga mga rehiyon ug mga pamilya, apil niini ang mga pamilya nga magdawatan og unconditional cash transfers (UCT) ug conditional cash transfers (CCT) gikan sa gobiyerno.
Dili man tuod kini mandatory, apan maglisod ang usa ka Pilipino nga mohimo og transaksyon sa gobiyerno kon wala siya niining national ID.
Dili usab kini makadawat og mga benepisyo gikan sa kagamhanan kon mapakyas siya pagkuha niini.
Niadtong Agusto 6, 2018, gipirmahan ni Presidente Rodrigo Duterte ang Republic Act 11055 kun Philippine Identification System (PhilSys) Act ug niepekto niadtong Agusto 25, 2018.
Apan gipaabot pa ang ipagawas nga implementing rules and regulations sa PhilSys Policy and Coordination Council (PSPCC) nga maoy mohimo sa mga polisiya ug mga lagda aron maseguro nga epektibo ang koordinasyon ug pagpatuman sa PhilSys.
Apil sa kinahanglan mokuha sa national ID ang mga langyaw nga dinhi na sa nasod nanimuyo.
KABALAKA
May pipila nipadayag og kabalaka nga hayan malapas ang ilang katungod sa freedom of movement ug privacy ug katungod sa access to social services.
Apan alang ni Police Regional Office (PRO) 7 Director Debold Sinas kadto lang dunay mga gitagoan nga sekreto ang mahadlok makabaton og national ID.
“Kon ikaw mag-uuma ka, tagaan kag ID, problema ba na nimo? Di ba dili? Kon naa kay sekreto, hadlok gyud ka,” pamulong ni Sinas dihang nibisita sa buhatan sa SunStar Cebu niadtong Septiyembre 15.
Siya nagtuo nga makatabang usab ang national ID sa pagpatunhay sa kahusay ug kalinaw sa usa ka dapit.
Pinaagi unya sa integrated nga data base sa mga krimen nga natala sa law enforcement agencies, matod ni Sinas, dali na mailhan ang mga tawo nga dunay nangaging mga record.
“This will also give us an opportunity to at least segregate sa good guys from the bad guys. Usually ang di mag-ID ang bad guys except sa good guys na matigas ang ulo,” dugang ni Sinas.
Matod ni Laguna 3rd District Representative Marisol Aragones-Sampelo, usa sa mga nagpanday sa balaod, nga pulos basic ang mga impormasyon nga naa sa Philippine ID ug way sensitibong mga kasayuran sama sa bank accounts.
“Pwede lang mabukas o ma-access ang impormasyon na laman ng Phil ID kung may consent nong taong may-ari nito. Kung may interest sa public health and safety basta mayroong court order, yun lang ‘yong time na pwedeng ma-access yung information,” pasabot ni Sampelo dihang nahinabi sa Superbalita Cebu.
Ang RA 11055 nagtinguha nga mapasayon, mapaspas ug mapadali ang paghatod sa batakang serbisyo sa lainlaing mga ahensiya sa gobiyerno.
DILI HULIP
Apan, dali nga giklaro ni Sampelo, nga dili magamit ang national ID isip hulip sa passport o driver’s license.
Matod sa kongresista, gikan sa pagkatawo sa usa ka bata mahimo na kini iparehistro sa PhilSys gamit ang basic nga mga impormasyon lang una ug i-update kini hangtod nga kini magkaedad.
Ubos sa RA 11055, ang Philippine Statistics Authority (PSA) maoy gitahasan nga morehistro sa mga Pilipino ug mga langyaw nga mobisita o dinhi na nagpuyo sa nasod.
Si Sampelo, chair sa House committee on population and family relations, niingon sa higayon mapagawas na ang IRR sa bag-ong balaod, sugdan na sa PSA ang pagpangrehistro.
Siya nidugang nga dul-an sa 20 ka tuig na nga gitinguha sa mga magbabalaod nga makabaton og national ID ang mga Pilipino ug siya nalipay nga mapatuman na kini pinaagi sa bag-ong balaod, ang RA 11055.
“Ngayon ho kasi andami nating IDs, iba’t-ibang ahensiya ng gobiyerno. Kaya pumuputok na yung wallet natin,” matod ni Sampelo.
Iyang giklaro nga dili magamit ang national ID isip hulip sa passport o driver’s license.
Usa ka milyon ka households ang target sa PSA alang sa pilot testing sa Disyembre diin prayoridad niini ang mga pamilya nga ubos sa UCT ug CCT nga hatagan og PhilSys Number (PSN) ug PhilSys card (PhilID).
Mohimo og espesyal nga arrangement sa pagpangrehistro ang PSA alang sa mga menor-de-edad, senior citizens, indigenous nga mga tawo ug persons with disabilities (PWD).
Nagtinguha ang gobiyerno nga 25 milyones ka mga Pilipino ang marehistro sa matag tuig hangtod sa 2021.
Ang gobiyerno nigahin og pasiunang P2.2 bilyones nga pundo ubos sa General Appropriations Act (GAA) alang sa pagpatuman niini sugod karong tuiga.
Kinatibuk-ang P30 bilyones ang kinahanglanon sa gobiyerno sa pagpatuman sa bag-ong sistema sud sa upat ka tuig.
Gilauman sa PSA ug National Economic and Development Authority (NEDA) nga sud sa upat ka tuig marehistro na ang tanang mga Pilipino ug langyawng mga residente. (B)