“ING pamanyawa metung yang sakit at ing panulu pamagobra; Ing kuswelu metung ya mung pakalako kaplas.”
~Le Duc De Lvis
“Ing pamambusisi karing bage-bage uling game mu na la, Mamungang senayan at iti ing bini ning pamanyawa.”
~James Galway
“Bang kumabye Malaya at masaya kaylangan isakripisyu ing pamanyawa.
E ya parating mayan mung sakripisyu iti.”
~Richard Bach
“Ing pamanyawa ya pin ing ayup ning paninap a miyayapsang ebun ning karanasan. Ing pamagpakaynge karing bulung abubulyo ne iti.”
~Walter Benjamin
“Ing pamanyawa metung yang tanda ning mikaswelung kelambelwan, mepurul a pamigaganaka, garapal a pamangdame, malabno pamanintindi, kulembut a sikanan ning pamamansing, at e agyung-bandyan a keynan ning pangatau.”
~James Bridie
“Neng mumurung tamu keng katamaran, kanita tamu papatali ing sarili tamu kareng buknul ning pamanyawa.”
~ Walter Annenberg
“Ing pamanulit-ulit king metung a bage e ya mu pamanyawa: ya pin iti ing pangasupil kaniti kesa keng pamanyupil king nung nanung gagawan mu.”
~Heraclitus
“Angga’t ing tau e ya miturwanan nung nanung gawan king tagumpe kaybat yang ikwa iti, ing pamanyambut kaniti gagawan neng biktima ning pamanyawa.”
~Bertrand Russell
“Ing obra lilisya na katamu karing atlung marok: pamanyawa, bisyu at pamangaylangan.”
~Voltaire
***
Nanu mang bage makasawa. Misan akaburi tamu keng mayumu. Kaybat maslam naman. Nung pane mayumu kasi ing kakanan tamu masuya tamu at ing pampalako suya–kaslam. Nung sumawa na ka man keng kaslam—mayumu naman ing pantunan mu. Parating ing kasalungat ning metung a bage pigsawan yang pantunan tamu. Antita talaga ing bye keti king yatu.
Kanita, atin yang transistor radio ing metung a pamilya maswelu ne. Atin neng pampalipas oras bang e ya maynip, bang e ya sasawa. Tinuki keng transistor radio—radio phono. Makapatigtig na kang buri mung kanta basta atin kang radio phono at nung sinawa kang patigtig o kegisanan na kang plaka—radio naman ing pakirandaman mu.
Inyang miyusu la reng TV--uyta—melaus la reng transistor radio at phonograph. Kasi manyaman manalbe gagalo la at darandaman mu la reng alben mu keng TV. Mu pin, black and white lamu inyang minuna. E binang linwat mika-color TV at nung ing metung a bale atin yang color TV—sikat ne. Maswelu ne. Makatas no kanwan neng titipa lang lalakad deng maki-color TV. Oneng sinawa la pa mu rin. Ulit-ulit mu ing alben at nung sanu mung palabas da deng stations ya mung malyari mung alben. Makasawa pa mu rin.
Ay, miyusu no man deng Betamax. Malyari kang manalbe nung sanung buri mung alben. Alang bawal. Nung nanung atin keng video shop magsilbi mung alben basta manarkila ka mu. Kaybat mika-VHS at mika-audio cassette at pati na recorder at player inya malyari kang mag-record kareng buri mung piyalben bang malyari mong alben paulit-ulit. Pati bawal.
Tinuki mika-Laser Discs at player. Asno kalino deng pelikula kareni.
Melakwan la reng Betamax at VHS. Deng mangakwaltang atin panyali syempre atin la ngan Laser Disc at players. Mangolekta na la kareng para karela masanting a piyalben.
Sinunud la reng PC o personal computers at mika-internet. Mabilug a yatu maka-connect keng internet inya akakit mo pamibye-bye reng aliwang bansa. Mika-cellphone mu naman kaybat nita at pasanting nong pasanting anggang inyang mika-iPhone at Android. Mika-Blu-Ray at HD na ngan ing piyalben at ada-download mu la nung sanung buri mung pelikula.
Nyayta sasawa ka pa mu rin at mabo-bored ka kelambatan. Uyta, ala yang talagang patugut mantun kuswelu pero sasawa ya pa mu rin king kelambatan ing tau.
***
Dake Talabaldugan:
dulás – (palagyu) taluras, talusad, pangamataluras, pangamatalusad. English – slipperiness, slip. Alimbawa king pamangamit: “Daig ne pa ning palus i Nardu keng dulas na inya e me adakap-dakap keng gastusan keng libut lalu na potang pamamayad na.”
duldól/duldúl – (palagyu) agnan o tutuki keng kildap o alti. English – thunder. Alimbawa king pamangamit: “Pota mu kanung daratang ing duldul kanita la pa milako pangapakat deng tuku kareng taung pipakatan na.”
dulíng – (panguri) banlag, misasalubung o mikakawani mata o paglalawe. English – cross-eyed. Alimbawa king pamangamit: “Ngana ning duling keng bulag—dimalas la kanu reng bulag patse akasalubung mu la, den naman kanung duilaing ngana ning bulag—ala lang dapat a magaling.”
dulók/dulúk – (panguri) mipalabis pangaderang o pangalutu; manangnang, maderang, mesilab, metuling keng silab o bilad keng aldo. English – burnt, razed. Alimbawa king pamangamit: “Balang maglutu ya i Sayitu magdutdut ya pang cellphone na inya duluk parati ing alulutu na.”
dulug – (palagyu) libutad, sagsag o kasagsagan. English – center, vortex. Alimbawa king pamangamit: “Agyang ing San Fernando-Angeles ing dulug ning Kapampangan—ing pamagsalita da karin mali-mali uling misasamutan amanung Tagalug at aliwa pang amanu da reng dayu.
***
Iriyang Kapampangan: Tungkul kareng bingut ing iriya tamu ngeni. Ing beybi kanung sasakab na magi yang byasa nung papatanan me kaya ing libru, papil, lapis o ballpen. Aba, e la pa siguru usu kanita deng computer (PC, laptop o Apple Macintosh) at saka cellphone a Android o iPhone. Okey la retang adwang tawli, o makananu naman nung computer yang maragul ing papatanan mu kaya? Laptop pamu magkasakit ne. Dakal ing nung e ya manasakit masira ya ing sakban na.
***
Pamipalino: Ing Kapisik magnasa ya at manwalang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kalinangan Kapampangan kapamilatan ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan-panyulat a misulat king pigmulan at tune kulitan kambe ning dalise at mapagmasabal a pamisip at parasan. Ing panyulat ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan. Ing Kapisik ala yang kikilingan a kapanaligan, aguman o ninu man nung e ing Lubusang Katutwan.
Malyaring sumulat king garciakragi@yahoo.com para karing kutang o munikala.