“Ing saup kanaku manibatan king Ginu, ing Miglalang king banwa at labwad.
E na paburen a mitalusad ya ing bitis mu—Ya ing magbante keka e ya matudtud;
Ya a magbante king Israel e ya mipatundu manga matudtud.
Ing Ginu babantayan na ka—ing Ginu yang salilung mu king kekang wanan a gamat.”
~Dalit Dangka 121: Sunis 2-5
(Psalm 121:2-5)
“Misan ayaldo nganang sinabing Yesus karing Keyang talatuki,
‘Dalakit tamu keng kangatba ning lawa’.
Inya sa’t sinake ya king bangka abe ra at linayag na la.
Kabang maglayag la, mipatudtud Ya, at ing metung a alawli dintang ya king lawa,
Inya sa ing bangka miyalunan ya, at miras la ing panganib.
Ding talatuki lepitan da Ya at ginising de ngarang sasabi,
‘Ginu, Ginu, mangamate tamu!’
At kanita tinikdo ya i Yesus at sebyanan ne ing angin at ing sisiring danum,
at meyna la, at metaimik ing sabla.”
~Lukas, Dangka 8: Sunis 22-24
(Luke 8:22-24)
***
Balamu ata ikwa tamu kareng Kastila ing pamanudtud aldo uling ila gawi da ing pamanuknang king nanu mang gagawan da kabud dintang na ing gatpanapun. Nung atin lang nanu mang gagawan itabili da at matudtud lang sapilitan. Iti yang awsan dang “siesta.”
Sabi da reti makabawi kanung pagal king nanu mang depatan da itang abak o pati na milabas a kabengyan. Pampasikan pasibayu. Pampasigla king dayang mepagal durut-durut karing uyat ning balisang katawan. Nung wari keng cellphone, nung meg-lowbatt ya—kaylangan yang i-recharge batirya bang sumigla na naman ing pamangamit kaniti.
Antita ya naman ing katawan lalu na deng katawan da reng matwa-twa na. Luma na la bali batirya inya kulang na la sikanan. Dakal pin me-diskarga na la inya dapat na lang palitan. Nung e no gagana dapat mung alilan na la. Ibasura na la. Yugse na la.
Kareng tau, sabi da reng pantas keng kalusugan a ing tudtud ning tau kaylangan kilub ning alas-dyes ning bengi anggang alas dos ning galingaldo bang deng panlaban keng sakit ning katawan sikan la laban karing miyayaliwang sakit a daratang potang mayna ya resistensya ing katawan. Inya pin sukat ta palang matudtud karing oras a mesabi uling kanita la mibabawi deng katawan tamu pauli ning paynawa.
Deng sakitan kekatamu lakwas dang kaylangan ing makatud a pamanudtud. Makanyan man, nung lalabis iti e mu naman mayap. Makapangalambut uling mibabara la daralanan deng uyta neng malambat e ta kikimut mabilug a katawan. Inya pin deng matamad asno kabagal pangimut. Kulekulembut la at ala lang sigla. Undu-undu la’t mamatukba kilub ning klasi o opisina inya mipapaburen ing obra da.
Inya nung matas la katungkulan deng tau at dakal a mamasa karela dapat samasnan da ing pamanudtud da at e la magpuyat bang e da kaylanganan ing pamanudtud aldo uling neng aldo madarapat ing dakal a malilyaring kaylangan lang makatutuk karing tungkulan da.
Nung palage tamu malyari tamung tudturan ing tungkulan tamu--at paburen namu nanu mang maging bunga niti--itamu pa mu rin ing mapintas at maging kasiran keng panugali tamu iti. E ta kasi malyaring gawang pasubali ing pamamatukba keng arapan da reng malda king kakulangan ta tudtud o king pagal uling mangabaldugan itang e ta balung panibalan ing panaun tamu. At e ta malyaring mamirayit, agya mang makapaglaram tamu karing aliwa—uling ing Apung Ginu e ya matudtud at e na kaylangan ing pamanudtud aldo anti itamu.
***
Dake Talabaldugan:
dunggól/dunggúl¹ – (palagyu) maynang bunggu, banggang banayad, sumpung, sabal. English – light bump, slight collision. Alimbawa king pamangamit: “Mayap namu dunggul mu ing milyari keng saken nang Kuling, nung ali sana mesayang ing malambat na nang panagimpan.”
dunggól/dunggúl² – (palagyu) tumbuik, sapuk. English – jab, slight boxing. Alimbawa king pamangamit: “Inyang mituran ya keng misan a dunggul ing kapate na kabud n’ya mibulang at e ne mekapibangun pa.”
dunggót/dunggút – (palagyu) punta, sepu ning makalsut o makatambuk. English – end point of the etremity of a protrusion. Alimbawa king pamangamit: “E ya byasang maglako dunggut gule lalu na ding okra ing bayung maglutu keng kekami.”
dungô/dungû – (panguri) tanga, misdan, mulala, maklak a buntuk, bolang/malamarine. English – stupid, timid, shy, bashful (afraid to speak). Alimbawa king pamangamit: “Agyang dungu yang amanwan da i Abling asne naman pala kabyasa potang magsalita neng miyamasamas agyang keng arapan da reng dakal a makirandam.”
dupâ – (palagyu) pabasuk a mabanglu. English – incense. Alimbawa king pamangamit: “Gawi da reng Bumbay ing sisinding dupa neng sasamba la at mangadi.”
***
PAMANGAPAMPANGAN: Kanitang e pa usu ing TV o internet, ating kasebyan keni Mawli neng ating mipapatudtud o undu-undu na. Tabalu nung akasanayan da naman kareng aliwang balen ing antining kasebyan. Sabi dang pasisti deng mangatwa kanita, “Uyta papunta ne Tondu i Bokyu (o nanu mang palayo o lagyu) e ya pa man minapun.” Buri da sabyan kanita mamatukba ne. “Mamatukba” naman buri nang sabyan ya pin itang “mipapasusub na ka keng tundu mu.” Itang taganang kulang namu mitomba ka keng tundu mu.
***
PAMIPALINO: Ing Kapisik magnasa ya at manwalang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kalinangan Kapampangan kapamilatan ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan-panyulat a misulat king pigmulan at tune kulitan kambe ning dalise at mapagmasabal a pamisip at parasan.
Ing panyulat ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan. Ing Kapisik ala yang kikilingan a kapanaligan, aguman o ninu man nung e ing Lubusang Katutwan.
Malyaring sumulat king garciakragi@yahoo.com para karing kutang o munikala.