(Rhymed/Metered and Free-Verse Poetry in Kapampangan)
O ba't pane ka king kanakung paninap,
Kabud daratang ka king diwa kung malyap?
Nanu'ing kekang sangkan pilit mung pigagap,
Magbusal kang pilit king ka'kung paninap?
Sagiwa la pa ring dinukit mung bakas
Malalam a sugat a pilit kakaplas
Nanu pa ing ka'kung payntungul a bukas?
Kalingwan ku namu ing sablang milabas?
Nanung ulaga na ning kanakung lugud,
Nung tinabili ka't memuli kang matbud?
Nanung kasakitan a ka'ku ngan tinud,
Nanung kabaldugan ning tune a lugud?
O ba't e ku agyung tanggapan ing sabla,
Ing pusu daralit kikyak ne'yang malagwa?
Alang 'tugut sasyo, memuli ne'yang pata
At ing ka'kung pusu mibalut ya king mwa.
Dapat ku pa waring ganakan ing dati,
Nung kening pusu ku pane na'ng palsimi?
Likwan mu na ku mung magluwang dili-dili
'Lang nanu mang sangkan at e ka migsisi.
Nanung kayablasan ing tinud kanaku,
Binye ku ngan keka ing sablang buri mu?
Nanu pa ing kulang, nanu pa'ing buri mu,
Binye ku ing sabla pati na ing bye ku.
~ABLAS, Irvin Harvey Rivera
Siuala Ning Maliwalu/Anac Ning Baculud
ala mu~
kalalagwan kung anting malibo-libo
keka agyang deng sablang e pa mu rin patugut a paninap
mengatibag na lang anting balas a amipapaid
king dula ning kinasnang abung bebe dagat
ala mu~
makapagpatingangin ku mu
king marimlang labul ding libu-libung pamepe
ning sagiwang timan mu, at king kasari-saring yumu
ning e ku agyung kalingwan a lagyu mu.
ala mu~
mamyalungan ku mu
karing mapilang anyud-anyud a amanu king salu ku
a ginato kening isip kung daig ne pa’ing dadara king papalut
pilan nang banwang mibuknulbuknul.
apapatiman mu ku~
at ayayaslagan mu
ing e bisang mabating a dalumdum king bye ku...
uran ka king kasagsagan ning kapat a bulan
king anting saplad e maybug mapatad a kaleldo.
mayuyulit man~
ing sunis da at lawiwi
ring dalit kung ikwa da nang mengapayus
king pamanaranang sangkan-sangkan
uling ya pa mu rin
ing gagad a panamdam ku
mekad kekang akakwang asisilip
karing padaplis anting taisan
a suglap kung balamu ata
e ku na agyung apaglingad pa.
~Miguel Serrano, 03.06.2018
***
Nung kanung e ya makasunis o e ya makasukad ing kawatasan o poem e ya kanu poem ngara deng watas o poetang Kapampangan a makatwa o agyang anak-anak la pa dapot talatuki no ning antining kaisipan. Atin la pin kanung pemakarine kapilan pa uling timawang sunis o free verse ing ginale ning watas a anak-anak pamu. Meyaus ya pang “prinsipi ning parnasu” ing migsisti. Kesa keng pasiknangan ne lub—mengayna ya pa lub ing anak a poeta.
O’t antita la? O’t kapanatul da? Nung sukdan keng pambansa o agyang panglabwad a tuntunan at batas ing kawatasan da—alagpusan da kaya? Mipasar la kaya? Agpang karing dindam ku nang pantas keng Panyulat o Literature, ing panyulat Kapampangan melakwan na keng panaun uling e da na alakwan deng talasulat at poetang Kapampangan ing sadyang gawi kanita pang panaun da reng kastila.
Lalakad ya ing kulubasa—malalakwan ya bunga. Daratang ing pamagbayu—mayap man o marok—dapot iti e malilyari uli ning keng pangamapanatul da reng ninu man uling alang metung man a lelangan o agyang aguman da reng ninu mang lelangan ing pantas at alang sisti. Dakal a paralan bang abalatan ya ing pusa. “There are a hundred ways to skin a cat.” Buri na sabyan nita, e malyaring metung mung paralan ing tuparan king pamangawa king nanu mang bage. E mu naman makatud ing patupad karing aliwa ing panwalan mung yang makatud uling dakal ya lupa ing katutwan lakwas na ing katutwan keti king labwad ning pangsamantalang katutwan.
***
Dake Talabaldugan:
galá¹ – (palagyu) libut, limbun, pasyal. English – wandering around, roving. Alimbawa king pamangamit: “Alang lang patugut a gala depatan deng mibabarkada neng ala lang klasi inya uyta memanuling la ngan balat.”
galá² – (palagyu) lakbe, layag. galugad. English – travelling, trip/tripping, sailing. Alimbawa king pamangamit: “Manibatan king Mabalakat angga na king Masantul ing gala dang gewa reng mantun keng punta ning lalawigan Kapampangan inya miras lang patingapun.”
galakgák – (palagyu) sagkgak, masikan at maynge ayli. English – loud laughter, perhaps teasing and/or annoying. Alimbawa king pamangamit: “Mengapalwa ne keng galakgak na ing dalagita inyang akit neng mipasubsub at mingudngud keng basura ing baintaung maglolo kaya.”
galál – (palagyu) bage pagkalub karing migtagumpe o minyambut karing ligligan o nanu mang ikwang dangalan. English--offering or reward in a competition or triumph in any endeavor. Alimbawa king pamangamit: “E na na ikwang mikuldas keng entabladung Paing kareng tuki-tuking simbut nang galal keng ligligan-singkasikan.”
galamáy/galamé – (palagyu) ding taliri gamat at bitis. English – all the fingers of the hand and all the toes of the feet. Alimbawa king pamangamit: “Mangakaba ya galame ing anak a akalaban da keng paltuk inya mengasambut la ngan kaya ding mangayabang.”
***
IRIYANG KAPAMPANGAN: Nung kanung kakagli ya ing babai e na la dapat pangaglyan deng ema, talanga o damuku. Kasi kanu pota magi lang salapi deng taliri na ning magi nang anak kabait na. Makananu naman nung pangalyan da reng manuk, babi o baka? O kasi titlu la mu galame o adwa la mu taliri nung babi ing pengaglyan o tunggal la mu taliri nung baka ya ing pengaglyan? O tanu naman mong pusit la o pugita la?
***
PAMIPALINO: Ing Kapisik magnasa ya at manwalang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kalinangan Kapampangan kapamilatan ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan-panyulat a misulat king pigmulan at tune kulitan kambe ning dalise at mapagmasabal a pamisip at parasan. Ing panyulat ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan. Ing Kapisik ala yang kikilingan a kapanaligan, aguman o ninu man nung e ing Lubusang Katutwan.
Malyaring sumulat king garciakragi@yahoo.com para karing kutang o munikala.