Sugilanon: Si Ingko Baloy
Mariano F. Mañus, Sr.
Basak-Iba, Lapu-Lapu City
“PONNNGGG! Bannnggg! Ratatatataaattt…!” Mao kini ang kanunay nakong mabati gikan kang Ingko Baloy matag pamisita ko kang Tessie nga akong hinigugma. Maghapa siya sa among atubangan nga magtion sa usa ka dupang kahoy. Duulon kini sa amahan ni Tessie ug dabudabohag kasaba dayon bunluton sa pagbangon ug guruyon paingon sa silong.
“Naunsa man to, Tess?” gisukot ko ang akong hinigugma usa ka higayon niana.
“Ada, naturiring!” ni Tessie nga nangyam-id.
“Ig-unsa mo man siya?” sukna ko.
“Uyoan.”
“Unsa may iyang naingnan?”
“Ambot. Ingon na siya niana sa iyang pagtungha dinhi sa Davao.
Gikan kuno na siya sa Amerika diin didto siya maabti sa ikaduhang gubat sa kalibutan.”
Human sa kasal namo ni Tessie nasuod ko pag-ayo si Ingko Baloy.
Didto siya mopuyo sa amo. Supak unta niini si Tessie, apan ako siyang giingnan luoy intawon kaayo kay wala may moatiman kaniya.
Walay mipasaka kaniya sa iyang mga igsuon. Hangtod ang iyang mga pag-umangkon nga mga minyo na nag-isig-isig kaniya.
Palayason siya kon mahisaka sa ilang panimalay. Giawhag ko si Tessie nga palitan siyag mga sapot, banig, habol ug uban pang kinahanglanon sa pagpuyo.
“Guadalcanal. O, hapa ko… ratatatttt! Da, daghan laging mga Hapon patay!” nagkanayon si Ingko Baloy usa niana ka higayon nga didto ko sa balay kay walay trabaho. Naghapa siya ug nagtion sa kahoy nako.
“Day, wa kaha na siya magsundawo sa Amerika niadtong panahon sa gubat?” sukot ko kang Tessie.
“Ambot langgg!” ni Tessie nga gahi ang tingog.
“Maayo nang susihon, uy!”
Gipakigkitaan ko ang mga igsuon ni Ingko Baloy ug gisugyotan sa pagsusi sa Amerika. Apan mga yam-id ray akong naani. Ang sunod kong gipakigkitaan mao na sab ang iyang mga pag-umangkon. Apan kapakyas ray akong naaguman.
“Masundawo kaha nang nawonga!” mabiaybiayon ang ilang tubag. “Aw, kon gusto ka, ikaw lay susi…!”
Akong gisusi. Nasundawo gyud si Ingko Baloy. Apan walay pensiyon ang nadawat kay wala kini maka-claim. Gipanungko ko na sab ang iyang mga igsuon ug mga pag-umangkon ug giingnan nga ipa-claim ang pensiyon. Apan walay naggunok. Dili sila motuo nga nagsundawo kini.
“Day, dili man sila manuo nga nagsundaw si Ingko Baloy,” giingnan ko si Tessie. “Kita na lay palihok sa iyang papeles.
Ikaw lay atong ibutang nga maoy tig-atiman kaniya.”
Among gihikay ang mga papeles ni Ingko Baloy. Sa pag-abot sa iyang pensiyon, nag-ilog sa kuwarta ang iyang mga igsuon ug pag-umangkon. Nanag-ilog usab sila sa pagsagop sa tigulang.
Amo siyang gihatag apan misupak si Ingko Baloy. Ari gyud siya tipon kanamo. Dinhi nasuko ang iyang mga paryente kanamo kay nagtuo nga amo siyang gipugngan. Aron paglikay sa kasamok namauli kami si Tessie sa Sugbo.
Apan sa dako namong kahingangha dihang milarga na ang barko miduol kanamo si Ingko Baloy. Misunod diay siya kanamo.
“Mamiya man lang mo nga way pananghid!” ni Ingko Baloy nga naghilak.
“Unsaon man ni, Day, nga miuban man ang atong gilikayan?” nako pa nga nagpanakla.
“Aw, ato na lang dad-on. Total, dia man ang papeles sa iyang pensiyon. Inig-abot nato sa Sugbo hikayon ta dayon ang pagbalhin sa iyang address,” matod ni Tessie nga mapahiyumon. (KATAPUSAN)