“Ganakan yu ini, pakamalang kakaluguran!
Balang metung sukat mabilis makirandam dapot mabagal magsalita at mabagal mimwa.
Ing kamwa ning tau e na akakwa ing makatud nang parasan ning Dyos.”
~Santiagu Dangka 1: Sunis 19-20
(James, Chapter 1: Verses 19-20)
“Nung mimwa ka, e mu paburen a ing kamwa mu dala n aka king kasalanan,
at e ka mandatilang mimwa patingapun.”
~Episyanu Dangka 4: Sunis 26
(Ephesians, Chapter 4: Verse 26)
“Deng taung bugasuk darapat lang kabolangan;
deng matenakang tau mandatila lang payapa.”
~Diparan Dangka 14: Sunis 17
(Proverbs, Chapter 14: Verse 17)
“Inya nung midaraun kang ampang king dambana at aganaka mu karin a ing kapatad mu atin yang bage salang keka, lakwan me ing ampang mu king dambana at ume ka. Makipagkasundu ka pa keng kapatad mu; kaybat munta n aka at idaun ing ampang mu.”
~Mateu Dangka 5: Sunis 23-24
(Matthe, Chapter 5: Verses 23-34)
“E mu ablasan king marok king marok o ing pamagsisti king pamagsisti, dapot salungat kanita, bumye kalam, uling kanini ka meyaus, bang mika-kalam ka.”
~Mumunang Pedru, Dangka 3: Sunis 9
(1 Peter, Chapter 3: Verse 9)
”Ampat migunam-gunam ya karing bage makatagulaling karing panamdam,
ing tau mikaka-pangadalamat ya kareti, at king pangasuglung ayti ing pamangaybugan magaganap, at king pamangaybugan ing kamwa mangibabo.
Manibat king kamwa, ing maling pamisip mangibabo, at manibat king maling pamisip yapin ing pangagulu ning panalala. Ampat megulu ing panalala, ing kabyasnan mababating, at nung mabating ing kabyasnan, mananabu ne naman ing tau king talaga ning pangamakayatu.”
~Dalit ning Kakataskatasang panginwan, Dangka 2: Sunis 62-63
(Bhagavad Gita , Chapter 2, Verse 62-63)
***
Deng sunis a makapayuna magpatune la a ing mwa o kamwa likas ya kareng tau at nung e da ayampat iti miraras king miyayaliwang sigalut at kaligaligan e mu para king mimwa nung e karing miyabuban keng e mayap nang panamdaman. Ing taung mimwa daralumdum ya isip at makagawa yang e sukat daptan. Makapanasakit ya at manasakit ya.
Inya mimwa ya ing tau—maralas--uli ning ketasan nang lub. Panamdam na igitan no ngan deng aliwa. Panamdam na milalagpusan ya at e na buring masaul o masambut agyang kaninu. Buri na ya ing pekasikat, pekamasanting o pekamalagu, pekamabandi, pekamatapang, pekamasikan at pekadakila karing sabla.
Kabud ing taung matas a lub mesupalpal ya—bulasuk na ing kamwa king pusu na at lumwal ing kamandag karing sablang busbus ning katawan na anting ubingan a lulurang kamandag. Nung akit na igitan me, ituring na kang kasalang o kalaban. Nung simsam me ing nanu mang pibandyan na o isipan nang kaya—kamwanan na ka at pikasaman na ka. Pakipaten na ka at mekad pagnasan nang apate n aka bang ala nang samsam kareng isip na bandi na.
Atin mu naming e bisa at tatakut asaul da reng aliwa. Para kareng talakamwa—uling sakim la—e da buri ing mababawas ing para king isip da karela. Tatakut lang mabating ing nanu mang pibandyan da inya sa’t maralas karela mabilug a pibale-bale da paka-kandadu o paka-locked nung e man atin pang dagdag a CCTV, bakud a mangatas, sese asung mangaung, baril a makadya, at maka datukanang bakal karing salapi dang limpak-limpak.
Balang metung kekatamu aranasan na na ing mimwa, agyang deng anak a mangalati o bingut. O’t e mo samsaman kakanan o pyalungan deng bingut nung e la mimwa. Mekad kumyak la mu o maglaparak, dapot ing kamwa malyaring abasa keng lupa da’t kimut. E mayap ing mwa inya panigaralan tamu ing pamanupaya. Makanayan man e antita kasaguli ing pamanupaya.
Pibandyan na ngan ing sabla ning Apung Ginu. Nung isapusu tamung ala tamung tutwanang pibandyan keti king yatu—uling mibait tamung alang darala nanu man at mate tamu naming alang dalan nanu man—kanita tamu apangilagan ing kamwa.
***
Dake Talabaldugan:
galukgók/galukgúk – (palagyu) pamangalgal pauli ning dimla o kamwa. English – trembling from anger or cold or sign of hunger. Alimbawa king pamangamit: “E na ayampat ning babai ing galukguk uli ning lalaking menapis keng siku na keng pikabalwan at piyakitan alang katunan-tunan.”
galudgód/galudgúd¹ – (palagyu) butul a suglung-suglung keng gulut. English – spine, spinal cord. Alimbawa king pamangamit: “Inya pala mebukut ya i Ating uling mepakli ya galudgud inyang malati ya.”
galudgód/galudgúd² – (palagyu) suglung-suglung a babo o taluktuk ring bunduk. English – series of tops or summits of mountain ranges. Alimbawa king pamangamit: “Karing galudgud ning Pinatubu karin la migsantung deng tulisan a pantunan da ngeni reng pulis.”
galugad, pamanggalugad – (palagyu) pamaglibut king metung a dane, bunduk o gubat. English – exploration travel. Alimbawa king pamangamit: “Inumpisan da na ing galugad a kanita da pa babalakan deng bisang mukyat keng Pinatubu.”
galula – (palagyu) minunang paglayag king minunang panaun. English – an old type of merchant marine embarkation. Alimbawa king pamangamit: “Dakal lang sinagana keng galula a menibat king Amerika king pampang ning ilug.”
***
PAMANGAPAMPANGAN: Miyayaliwa ing palmura da reng Kapampangan neng mimwa la. Misan naman managkas la pa mu rin agyang e la mimwa. Nung nu menibat ing gawing ini e ta asabi uling agyang sanung lipi ata mabilug a yatu ating pamamalmura. Neng masikan ing mass media ila ning social media ngeni—lakwas lang merakal deng malmura. Dagdag pa kaniti ing deng pekapun mismu manyampukaki la balungus keng pamangakas alang patugut.
***
PAMIPALINO: Ing Kapisik magnasa ya at manwalang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kalinangan Kapampangan kapamilatan ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan-panyulat a misulat king pigmulan at tune kulitan kambe ning dalise at mapagmasabal a pamisip at parasan. Ing panyulat ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan. Ing Kapisik ala yang kikilingan a kapanaligan, aguman o ninu man nung e ing Lubusang Katutwan.
Malyaring sumulat king garciakragi@yahoo.com para karing kutang o munikala.