PILA na ka siglo ang kasamok sa pipila ka bahin sa Mindanao gikan pa sa kolonyaslistang Espanyol, mananakop nga Hapon ug pag-abot sa mga Amerikano.
Ug pipila na ka nangaging administrasyon sa Republika sa Pilipinas ang niagi, apan ang maong kasamok nagpadayon ug wala pay kasulbaran aron motunhay ug malinaw.
Ngano? Tingali og wala gyud matubag ang kinayukan sa problema sa pakigbisog sa mayoriyang grupo sa mga lumad o netibo sa isla kinsa wala pa hingpit masakop sa dul-an sa tulo ka siglo nga kolonya sa Espanya sa Pilipinas hangtud sa ulahing bahin sa 1900s sa pag-abot sa Estados Unidos sa 1800s.
Buot ipasabot, ang mga lumad sa Mindanao nakadepensa sa yutang natawhan apan hinay-hinay nga nakuha sa pag-abot sa modernong puwersa sa Amerika hangtud gibunyagan nga “Land of Promise” tungod sa exodus sa taga Visayas ug Luzon ug niangkon og halapad ug tabunok nga kayutaan.
Sumala sa mga artikulo bahin sa kasaysayan sa Mindanao, ang mga lumad ningsibog gikan sa ubos nga kayutaan ug napunta na sa kalasangan.
Busa, ang sentro sa rebelyon sa Mindanao mao ang pagbawi sa ancestral domain ug kini giila sa kagamhanan sa Pilipinas hinungdan nga napatik sa 1987 Constitution ang pagtukod og Autonomous Region in Muslim Mindanao (Armm) apil na ang Cordillera.
Karon buot pulihan ang Armm sa Bangsamoro Organic Law (BOL) nga gituohang maoy makasulbad sa dugay nang suliran sa rebelyon.
Ang bag-ong rehiyon nga mugnaon maghatag og dugang otomoniya, gahum ug rekusos itandi sa Armm.
Gani, sa Enero 21 ning tuiga, gitakda na ang plebisito aron masayran kon nga mga mahisakop nga lugar mouyon ba o di, lakip na ang siyudad sa Cotabato.
Ang kalampusan sa plebisito mag-agad unya sa katawhan nga maoy molangkob sa maong rehiyon.