Garcia: Ampang-Panalala kang Jose M. Gallardo (An Offering/Encomium to Jose M. Gallardo)

“IKONG syam a Musas, Erato, Caliope.

Clio at Urania, Talia’t Melpomene,

Polimnya, Terpsikor at ika Euterpe

Kening kakung pluma lauk ko’t mantabe.

At ingadwan ku pu, nung babasan ye sa

idalit yu ne pu o ikanta kaya,

king maririnaig a kokong siwala

mirinan yang kule ing kakung pikudta.

Pagmuilantaya pa ing Istoryang iti

keta king kayaryan awsan dang Naspili,

iti, atyu pu paroba ning mawli

king dane na karin nitang nangan keni.

King Reyno Naspili king misan a banwa

‘ting linto sigalut at grabing problema,

ing Aring Hernando at Reyna Griselda

e ra rugu balu nung nanung daptan da.

Ing Kondado Solu’t Dukado Mandino

nasa rang kawani king korona’t setro,

bisa lang talakad anting bayung Reyno

ating sariling Ari ampon trono.

Itang Konde Kalmon at Duke Ali Mud

ilang manimuna kaniting pangimut,

deti mitatag lang sariling soldados

karing lutu pusad king pamaki-pamuk.”

~Jose M. Gallardo,

Mapilang sunis a mepilas king “Johnny at Chandu” (Mock Kuriru)

***

Ing mabunga nang nu me man dalang kegiwan Jose M. Gallardo makasalamin karing dakal nang miyayaliwang lelangan a kawatasan (poems). Ing Johnny at Chandu metung yang kurirung biru-biru (mock corrido) agpang karing kuriru da ring tawling kalabingsyam a dalangbanwa at maranun a kadwampulung dalangbanwa. Pagkyapusan na la ring labingadwang pantig 12 syllables) a magwakas king metusunis (monorhyme), agya mang ing amanu na agyang aliwa ing tonu na. Tutwanan, ing kasalukuyan a alimbawa kukwentu na, king dila-king-pinsgi, makatulang pangkasalukuyan a kabilyan o sitwasyun makabasi king e makatugmang panaun ning aske panyulat o literary form.

Mamaus ya karing dyos at dyosa –magmula king paganung Babilonya karing syam a musa—bang mipakde ya, ing talasulat masasal yang sasake king keyang pamagkwentu, bibili ne ing lugar anting Kayaryan ning Naspili (menibat king Pilipinas a beligtad) panimunwan nang Aring Hernando at Reyna Griselda.

Ding adwang kontrabidang ginanap, Johnny (ing bayung bersyun ning kurirung Don Juan) at Chandu (anting Aring Carlos) dating la bang iligtas de ing kayaryan. Agya mang megumpisa la anting panggulu king publiku, i Johnny (ing Gintung Taliri pauli ning kebyasnan nang mandukut) at i Chandu, ing mapanekas, saken de ing bapor a magdala karing sundalus king Dukadu nang Ali Mud.

Karatang da Solu, ding mikaluguran mituburan lang libutnan e ing lugar. Manibat king babo ning impun tanaman king kagubatan I Johnny titiktikan na la ring nobilidad ning Solu a mangutkut metung a sakung salapi. Ing Konde Kalmon, metung karing nobli, mibalik ya king pipalyaryan a makinasang panakawan na la ring makakutkut a pibandyan. Dapot e ne akit iti.

Kaybat ning dakal a pamakisabing mayap karing ispiritu ning mababang labwad, atagmwan ne i Chandu, ing lupa na makabalut yang gasa pwera kareng mata na, at apgakamlayan neng marok a isipiritu a makaturu kaya king mababating a pibandyan. Sinabi nang Chandu a malyari neng isubli ing suput nung paburen nang migapus ya at mitanikala king arapan ding sadyang bulung para king mababang labwad na. I i Johnny at akilala ne ing dakap a Kalmon. Mikamarakal a pamagsaya king king pangarakap nang kalmon, a minye udyat para king pamanyambut para king “Naspili.”

~ Dr. Evangelina H. Lacson, “Pamiyalto Pasibayu at Pamanubling-Mye”, “Pamangamanung Kawatasan at Pamigale king Sunis”, “Pamanyulat Kapampangan, meyangu karing bilungan 286-287

(“Resurgence and Revival”, 1942-1982, Lyric Poetry and Narrative in Verse, Kapampangan Writing, from pages 286-287)

***

Dake Talabaldugan:

gamit² – (palagyu) kasangkapan, bage agagamit o kakasangkapanan. English – anything used or usable; tool, utensil; paraphernalia, instrument, apparatus. Alimbawa king pamangamit: “Lalambat la reng gamit nung lilinisan la, pakaingatan ta la at tatangkapan kaybat ginamit.”

gamos/gamus – (palagyu) pamaglako o pamanyalang king gatal gamit la ring taliri o bage atin banayad a taram. English – scratch or the manner of scratching an itchy skin. Alimbawa king pamangamit: “E na na tiknang ing gamus na ning bingut keng bitis nang migapangan piris.”

gampanán – (pangdiwa) tuparan, tupdan, iganap, ipatupad, ipataluki, ipakyapus. English – to fulfill a duty, obligation or task; to make complete, to complete. Alimbawa king pamangamit: “Gampanan tamu ing nanu mang tipan a depat tamu bang e da asabi kekatamung e ta byasang tupad karing pangaku tamu.”

gamú-gamó/gamú-gamú – (palagyu) Kulisap a sula-sulapo padurut keng api o sulugi. English - little moths that fly around flames or lamps. Alimbawa king pamangamit: “Samasnan tamu ing pamanggamit kareng kasangkapan bang lambat la pakinabang.”

ganáp¹ – (panguri) lubus, buu, mabilug. English – complete, perfect, absolute, total. Alimbawa king pamangamit: “Ganap yang katutwan ing makasulat king aklat a sinulat nang Iru at alang makapaglingad kaniti ninu man.”

***

PUGE KARING WATAS/TALASULAT KAPAMPANGAN: Pamiganaka king maligaya, makabaldugan at makalam a kebaytan a mengalabas na, karing watas at talasulat a Kapampangan— Ricardo Puno (ka-4 ning bulan), Canuto Tolentino (ka-18 ning bulan, Jose M. Gallardo (kanitang Duminggu, a-20 ning bulan) at Ricardo C. Galang (napun, ka-22 ning bulan).

***

PAMIPALINO: Ing Kapisik magnasa ya at manwalang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kalinangan Kapampangan kapamilatan ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan-panyulat a misulat king pigmulan at tune kulitan kambe ning dalise at mapagmasabal a pamisip at parasan. Ing panyulat ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan. Ing Kapisik ala yang kikilingan a kapanaligan, aguman o ninu man nung e ing Lubusang Katutwan.

Malyaring sumulat king garciakragi@yahoo.com para karing kutang o munikala.

Trending

No stories found.

Just in

No stories found.

Branded Content

No stories found.
SunStar Publishing Inc.
www.sunstar.com.ph