HAYAN ug gisugdan na sa pagtukod ang pinakadako ug labing unang planetarium sa kasaysayan sa pulo sa Mindanao nga makita sa dakbayan sa El Salvador, Misamis Oriental.
Dili tiaw ang proseso ug naagian sa katukoran niini gumikan kay ang lugar nga napili sa Barangay Molugan El Salvador kon diin naa sab nahimutang ang buhatan sa Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (Pagasa) ang gipalibutan og mga mangrove trees nagpasabot nga dili mahimong motukod tungod gipanalipdan sa balaod ang maong mga mangroves nga dili mahimong ibton.
Tuig 2015 na kini nga proposal human ang Department of Science and Technology (DOST) nagahin na og pundo alang sa katukoran niini apan dili tiaw ang proseso.
Matud sa Pagasa nga aron tugotan sila sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) nga makatukod niini nagpatabang sila sa kagamhanan sa probinsya pinaagi ni Misamis Oriental Governor Bambi Emano ug personal nga midoul sa buhatan niini.
“The meeting was presided by honorable Governor Bambi Emano himself. During the meeting he cited that a technical working group (TWG) must be created for the project. The TWG was chaired by lawyer Neil Pacana, the Provincial legal officer in Misamis Oriental, in order to facilitate the immediate processing and approval of permit from the DENR office,” matud sa Pagasa.
Si Emano nagsige og follow-up niini sa kaulohan ug personal nga miatubang kang DENR Secretary Roy Cimatu ug mihangyo nga dili ibalhin ang lokasyon niini sa laing lugar.
“Governor Emano himself made several follow ups to DENR Secretary Cimatu and even visited DENR Central Office in Quezon City regarding the approval of the permit of the site in order that the said project will not be transferred to another location. Through the different initiatives and dialogues made by him and his staff Governor Bambi and his staff,” dugang niini ug daw sa tabang sa Cenro Initao ug uban ahensya ug personalidad natugotan nga itukod ang planetarium.
“Inspite of all the challenges that we have encountered with this project with all the effort of different officials, this groundbreaking ceremony has now become a reality,” matud sa Pagasa.
Si Atty. Neil Pacana kinsa maoy nangulo sa working committee niingon nga ang mga mangroves nga apektado ang pang kaluton ug ibalhin sa dapit nga dili maapektuhan kay mao kini ang nasabutan sa DENR.
Maghatag ekonomiya
Atol sa groundbreaking ceremony nga gitambongan mismo ni Undersecretary for Disaster Risk Reduction and Climate Change Dr. Renato Solidum, Misamis Oriental Governor Bambi Emano, Pagasa Administrator Dr. Vicente Malano, El Salvador City Vice Mayor Eduardo Ayunting, mga kandidato sa pagka Board Member sa 2nd District sa Misamis Oriental ug Provincial Legal Officer Atty. Neil Pacana ug uban pa.
Dinhi gibutyag ni Governor Bambi Emano ang rason nganong naningkamot sab siya nga mahinayon ang katukoran niini.
Kini aron mahatagan og kahigayunan ang mga residente sa dapit nga makanegosyo kay sigurado kining magdala og ekonomiya dili lang sa dakbayan apan entero lalawigan sa Misamis Oriental.
“Kung matukod kini dinhi sa dakbayan sa El Salvador, ang tanan mga estudyante gikan sa dakbayan sa Davao, Zamboanga, Lanao del Norte ug uban nga mga kasikbit nga lalawigan ug dakbayan dinhi magpaingon sa atong lalawigan alang sa ilang educational tour kay labing una man kini nga matukod dinhi sa atong pulo sa Mindanao,” matud ni Emano ug miingon nga ang mga residente sa dapit bisan mga trisikad driver aduna hinguhaan kay didto mopalit ang mga mobisita sa dapit.
Nagpasalamat kini og dako sa kadagkoan sa DOST labina ni Secretary Fortunato Dela Pena sa paghatag og pundo ug napili ang probinsya nga pagatukoran niini.
Planetarium
Si Dr. Landrico U. Dalida Jr, kinsa Deputy Administrator for Operations and Services sa Pagasa, nihatag og gamayng overview sa maong planetarium.
Gipasabot niini nga ang katukoran niini makita sa sulod sa compound sa Mindanao Pagasa Regional Service Division sa maong dakbayan.
Kini adunay 240 ka adlaw nga katukoran ug gibudgetan sa DOST og P35 milyon walay labot niini ang P8 milyon nga kantidad alang sa iyang pasilidad sulod sa planetarium.
Aduna kini 755 square meter ang kadak-on nga langkoban sa planetarium chamber, small astronomical laboratory, main office space, gallery hall, conference room ug mga comfort rooms.
Ang viewing ug lecture area niini usa ka ully air conditioned nga adunay ultra modern digital sounds system ug projector nga adunay high contrast nga kolor.
“This scientific facility is a first ever planetarium that will be developed for Mindanao. It will serves as a showroom for heavenly bodies that will be complemented with a modern digital projector and a digital telescope to aid visualization of stars, planets and even astronomical phenomenon. This new facility is envisioned to help provide better understanding and appreciation on the importance of astronomy in our daily lives,” matud ni Dalida ug midugang pa nga adunay dako nga teleskopyo nga panahon sa gabii mahimo nga mag-star gazing.
Aduna sab kini entrance fee kon matapos aron dugang income sa buhatan.