ADUNAY panultion nga nag-ingon nga “justice delayed, justice denied.” Kon malangay ang hustisya, sama da nga gitungina o gihikaw ang hustisya. Ang uban nga di makapaabot, mapugos na lang sa pagkumkom sa balaod.
Mao nga gihimong katungod sa usa ka tawo ang dinalian nga paghusay sa iyang kaso. Ang Art. III (Bill of Rights), Sec. 16, 1987 Constitution, nag-ingon, “All persons shall have the right to a speedy disposition of their cases before all judicial, quasi-judicial, or administrative bodies.”
Dalion ang pagtapos sa iyang kaso. Apan lahi ang pagdali sa dinali-dali. Dalion apan tarungon. Kay kuyaw man nga dali-dalion unya dakong inhustisya na hinuon ang mahitabo. Kon tarungon, dunay higayon nga malangay.
Ang “right to a speedy disposition of cases” maoy usa sa mga hinungdan nga dunay mga kasong kriminal nga gi-dismiss sa Korte Suprema. Gitawag kini nga “inordinate delay” kon nanghinobra nga kalangay.
Nagtampunsisok karon ang mga kaso sa atong mga hukmanan. Sa tibuok Pilipinas, adunay mokabat sa 1,100 ka mga sala sa Regional Trial Courts ug 1,200 ka mga Metropolitan Trial Courts, Municipal Trial Courts in Cities ug Municipal Trial Courts.
Adunay mokabat sa 640,000 ka mga kaso nga pending sa RTC, samtang adunay mokabat sa 160,00 ka mga kaso nga pending sa mas ubos nga mga hukmanan. Sa ato pa adunay average nga 580 ka kaso sa matag RTC ug 133 kada usa sa mas ubos nga mga korte.
Apan 25 porsento sa mga RTC bakante tungod kay ni-retire ang huwes o kaha na-promote. Di sab magpareho ang gidaghanon sa mga kaso nga gikuptan sa matag huwes sa RTC. Dunay huwes nga nagkupot og 5,000 ka mga kaso, samtang dunay mga huwes nga nagkupot lang og 50 ka mga kaso.
Dunay mga bag-ong gipanudlo nga mga huwes sa pipila ka mga dapit apan ang ilang mga korte gihimo pa. Kuwang pa usab silag staff nga motabang kanila sa ilang mga hukmanan sama sa mga court interpreter, stenographer ug uban pa.
Unsa man kaha ang solusyon niini? Sila si Senador Sonny Angara ug Richard Gordon mipasaka og usa ka balaudnon nga maghimog posisyon alang sa 100 ka RTC “judges-at-large” ug laing 50 ka MTC “judges-at-large.”
Sumala sa ilang balaudnon, ang maong mga huwes way permanente nga assignment ug ipadala sila sa Korte Suprema sa bisan asang dapit sa Pilipinas nga daghan ang nagtipun-og nga mga kaso. Mora silag special action force sa hustisya.
Apan di kaha maayong susihon sa atong mga magbabalaod kon hain man kining mga dapit nga daghan ang mga kaso nga pending unya dugangan ang mga korte ug huwes sa maong mga dapit? (edbarrita@gmail.com)