KADAGITI kallabes nga aldaw...gubat kontra droga ken korapsiyon ti senetro ni President Duterte. Kinapudnona, sakbay a nagpa-China, adda imbatina a pangta nga adda manen ikkatenna nga opisyales ti gobyerno gapu iti korapsiyon. Saludo kami kadagita nga addang. Ngem aguray...napan idiay China ti presidente....mapagsaritaanda ngata kenni President Xi Jinping ti isyu ti West Phil Sea? Tone-tonelada manen dagiti tsismis, atap ken patutsada ti nagbiag a saritaan iti sapasap a pagilian nangruna kadagiti kontra administrasyon. Padasentayo man a pulsuan manen daytoy a tema..ngem sakbay a maludit-ludit ti kontrobersiya, intay man pay pasinatsatan dagiti kangrunaan a pasamak itay kallabes:
***
Nagsentro ti imatang ti kaadduan itay nabiit ti pannakapasamak dagiti nagsasaruno a ginggined. Immuna ti Magnitude 6.1 dita Zambales a nakatayan ti nasurok sangapulo ket lima katao ken pannakasugat ti sumagmamano. Adda ngamin narsuod a supermarket a maim-imbestigaran itan dagiti agtagikua ken nangpatakder. Ultimo pasdek ti Clark International Airport, adda met nadadael a pasdekda banag a napasardeng iti apagapaman ti operasyon nupay iti agdama, back to normal manen ti operasyonda babaen kenni Clark International Airport President Jim Melo. Simmaruno ti mas napigpigsa a ginggined sadiay Samar – Magnitude 6.5 ngem awan ti kasano a didigra iti tao ken sanikua. Simmaruno pay ti ginggined met sadiay Davao Occiental ken Oriental nupay awan casualties. Adu ti agkuna a kasla partaan san daytoy nga umadani kanon ti “The Big One”. Ania aya dayta a “Big One”? Adtoy, pards:
***
Posible kano a mawasak wenno mawarat ti mapan iti 3,263 nga istraktura a naipasdek iti “Danger Zone” ti “West Valley Fault” no ti nasao a faultline ket magiing no adda ginggined. Kuna ti Philippine Institute of Volcanology and Seismology (PHIVOLCS), nga uray nabiskeg wenno natibker ti pasdek iti rabaw ti “Danger Zone” ti “West Valley Fault”...mabalin a mawasak ti pondasyonna a pakarsuodan ti nasao nga edepisyo. Saludsod: ania aya dayta a West Valley Fault a pagam-amkanda a mangibunga iti “The Big One”? Ti West Valley Fault ket addaan iti 100 kilometers a kalawa manipud probinsiya ti Bulacan a magna iti Metro Manila nga agturong sadiay Cavite ken Laguna. Babaen iti report ti Phivolcs, iti pakabuklan a 3,263 a pasdek iti rabaw ti faultline, adda 1,630 ti residential structures; 1,392 ti mixed residential ken commercial structures; 58 ti commercial structures; 52 ti industrial structures; 24 cultural structures; 7 ti infrastructure ken uitilities structures; ken 6 a recreational structures. Adda metten paabiso ti Phivolcs kadagiti maseknan a residentes kadagitoy a disso nga agpaknida tapno mayadayoda iti peligro ken mamarkaan koma dagiti disso nga adda iti ngato ti fault line. Saludsod: adda ngatan nagtungpal iti pammilin? Wenno impatangkenda ti kananakemda a: “Makaammon ni Apo”.
***
Kasla met laeng ginggined ti kabbaro a pangeddeng ni Pres. Duterte kontra Canada gapu iti parikut iti basura. Tsk tsk...kasano ngamin ket ditoy pagilian a simmanglad ti tone-tonelada a basura ti Canada. Manon a bulan ti pinabungtotda ti Pilipinas kadagita a basura ngem dida met umay alaen ta ibellengda idiay lugarda. Dayta ti nanggiing iti no mano iti Magnitudena a ginggined ni Digong. Binallaagannan ti Canada a gubatenna daytoy no dida aksiyonan ti imbellengda a basurada ditoy pagilian. Bayat iti pannakaisursurat daytoy nga espasyo...adda metten kari ti gobyerno ti Canada tapno maresolbaren ti parikut. Kayatna a sawen....umaydan alaen ti basurada. Hayy biag aya! No sibibiag daydi lolok...amangan ta tumanabbaawen daytoy a kasla pangbusi ti ngangaw ni Digong. Amangan ta riingenna amin dagiti naitanemen a rurog dagiti Katipuneros sa gubatendan ti Canada. Ngem guray, lolo...gapu laeng kadi iti basura ket gumubatkan? Dika kadi ammo nga adda nagkantiyaw kenni Pres. Duterte itay nabiit a natured a gumubat kano ni Digong kontra Canada gapu iti basura ngem dina met kano magubat ti China gapu iti Shabu ken teritoryo a sinakupda? Lolong..ayanmon? He he...napalek sa metten, pards.
***
Baro nga isyu: rehab ti Marawi a tedda ti gubat. Agpapan ita, adu pay laeng ti sumsumga no kaano kano a maisubli ti langa ti Marawi a sinudek ti gubat itay kallabes. Ti ngamin kano kayat dagiti residente a makasublida koman kadagiti sigud a taengda ngem masapul a paaramid pay koma ti gobyerno dagiti narsuod a taengda. Kayatna a sawen a tubngarenda ti agnaed kadagiti temporary a naipasdek a pagtaenganda iti ruar ti Marawi City a rinissuod ti gubat. Ngem bimmuelta ni Pres. Duterte itay nabiit. Nagpangta ni Digong a saan a mangiruar ti gobyerno iti pondo a mangtarimaan kadagiti nadadael a pasdek kadagiti disso a ngsentruan ti rupak dagiti tropa ti gobyerno kontra Maute Group. Inamin ti presidente nga awanan daytoy iti kabaelan tapno mapasubli ti sigud a langa ti Marawi a kas kiddaw dagiti residentes. Nakunana a kadagiti Maranao, adu kadakuada ti negosyante, karaman dita kanon dagiti nairaman iti illegal a droga ket kabaelanda ti mangisayangkat iti rehab a saan a gobyerno ti rengrengenda. “I don’t think that I should be spending for their buildings. Hindi ako maggagasto ng ano. Marami man yang pera yang mga tao diyan. Every Maranao, there is a businessman. Kasali na yong shabu. May pera sila. The debate there is whether I would be also building the same kind that they lost. I don’t think I am ready for that.” Nadagsen a pangeddeng a dipay masirip no anianto ti ibungana iti masakbayan. Ti pagdanagan ti kaadduan: no dumegdeg ti pinnatangkenan ti agsumbangir a benneg...saan ngatanto manen a pagtaudan ti maikadua a gubat dita Marawi?
***
Tapno sumardengen dagiti atap ken espikulasyon panggep iti salun-at ni Pres. Duterte...inaminen ti presidente a maisasaang daytoy iti “blood test” kada dua nga aldaw. Nakunana daytoy gapu iti sakitna a Buerger’s a naalana iti panagsigsigarilyo idi. Sapay koma kano ta saan nga agtinnag iti TB wenno Lung cancer ti sakitna. “I’m 74 years old. I do not want to die of TB. I do not want to die of lung cancer. As a matter of fact, I got – I acquired Buerger’s disease from smoking. That is why my doctor is here. She gets my blood. Almost every other day.” Dayta ti makagapu no apay nga imparitna ti panagsigarilyo kadagiti public places sadiay Davao idi alkalde pay laeng daytoy. Ngem itay nabiit, nangiparuar daytoy iti Executive Order kontra panagsigarilyo kadagiti pang-publiko a disso iti sangapagilian.
***
Intayon sublian ti isyu ti ibibisita ni Digong sadiay China. Kas nakunamin...dakkel a burburtia no ania ti mapasamak kadagiti teritoryo a dinappatanen ti China. Malagip a ti kaudian a takder ni Digong ket dinanto itulok a maagaw ti China dagiti sakuptayo a teritoryo. Maipatungpalna ngata daytoy iti sango ni Xi Jinping? Magna iti diplomasya ti solusyon dagiti parikut dita West Phil. Sea. Adda ngata maganar ti Pilipinas? Saantayo ngata a lugi? Bassit nga isla laeng ti Pilipinas.. ngem dida met koma tagibassiten ti kabaelantayo, saan aya? Ti bassit ti makapuling, apo Digong. Isarangetmo ti karbengan dagiti umili babaen iti legal a pamuspusan. Saan nga armas ti saritaan no di ketdi utek ti agkurri.