SA MIAGING eleksyon sa Mayo 13, 181 ka partylist groups ang nag-ilog sa 59 ka puwesto alang sa mga partylist representatives sa House of Representatives. Ang usa ka grupo kinahanglang makakuha og labing menos dos porsento sa kinatibuk-ang partylist votes aron makakuha og usa ka representante.
Ang mahabilin sa 59 iapod-apod niadtong mga party-list groups nga nakakuha og kapin sa dos porsento. Ang 59 nga gigahin sa partylist gigarantiya sa Batakang Balaod nga naghatag og 20 porsento sa tanang sakop sa House of Representatives ngadto sa partylist groups.
Ang Section 5 (2), Article VI (Legislative Department), 1987 Constitution, nagkanayon, “The partylist representatives shall constitute twenty per centum of the total number of representatives including those under the party list.”
Ang Batakang Balaod nigarantiya nga katunga sa mga partylist representatives sa tulo ka sunod-sunod nga termino o siyam ka tuig itagana ngadto sa mga sektor sa mga mamumuo, mag-uuma, kabus sa dakbayan, mga lumad, kababayen-an, kabataan ug ubang mga sektor gawas lang sa religious sector.
Ang party-list system gipatuman pinaagi sa Partylist System Act (Republic Act No. 7941) nga gipasar niadtong 1995 aron paghatag sa mga marginalized nga sektor og tingog didto sa hawanan sa Kongreso.
Apan karon, ang partylist system gikabay-an na sa mga politiko. Sumala pa sa Kontra Daya, usa ka election watchdog group, labing menos 25 ka party list groups adunay mga nominees nga kanhi mga magbabalod o mga lokal nga opisyales nga nakahuman na sa ilang constitutional limit nga tulo ka consecutive terms. Daghan ning maong mga politiko mga sakop og political dynasties
Ang unang desisyon sa Korte Suprema sa 2001 nag-ingon nga ang party-list system alang lang sa mga kabus. Ang kaso nga Bagong Bayani v. Comelec, nga gisuwat ni Justice Artemio Panganiban nga nahimong Chief Justice, nag-ingon: “The law crafted to address the peculiar disadvantages of Payatas hovel dwellers cannot be appropriated by the mansion owners of Forbes Park.”
Ang balaod nga motubag sa disbentaha sa mga nanagpuyo sa mga barong-barong di mahimong angkunon niadtong nanag-iya og mga mansion.
Apan niadtong 2013, nabalit-ad ang maong desisyon. Sa boto nga 10-2-1, ang Korte Suprema nagkanayon: “National parties or organizations and regional parties or organizations do not need to organize along sectoral lines and do not need to represent any marginalized and underrepresented’ sector.”
Bisag kinsa na lang ang makahimog partylist, mapobre man o madato. Maong gisakyan kini sa mga politiko ug sa mga political dynasties. (edbarrita@gmail.com)