GISAPOT ko pagsud sa klase. Bag-o lang kong nag-check og test papers sa akong mga estudyante ug di makalipay ang resulta.
“Piste!” Pamalikas ang una nakong gisulti wa pa gani kaingon og good morning ang mga estudyante. Nakaging ang mga kugtong, wa kahibawo unsay buhaton.
Kon nakaging sila sa nadunggan nila nga balikas sa ilang maestro, mas nakaging ko nganong ako tong nasulti.
Gibahak baya ani oy. Basin usa ani nila mosumbong sa mga madre ug ipatawag ko. Pagkakolera na man lang gyod. Gibangkog, unsaon nako pagbawi ani ron?
“Nakuratan mo no?” ako silang giingnan, human sa taas nga kahilom, dayong katawa. “Our lesson for today is about mga balikas nga Binisaya.” Ning-relax sila og balik, nahuwasan.
“Bitaw sir, diin gikan ang atong mga balikas nga words?” nangutana dayon ang usa.
Kasagaran sa atong mga balikas may kalabotan sa sakit sa tawo o hayop, ako silang giingnan. Ang “giatay” pananglitan, gikan sa pulong “atay.” Ang accent naa sa first syllable, kay kon ang accent naa sa second, liver nay gipasabot ana sa iningles.
Ang atay maoy gitawag sa iningles og Newcastle disease nga moigo sa manok. Sip-onon ang manok sagol hilanat nga pwedeng makapatay ini. Gitawag nig dunlok sa uban.
Naa pud tay balikas nga “gibahak,” gikan sa pulong “bahak,” usa ka sakit sa panit. Paborito ko ni nga expression: “Gibahak baya aning kinabuhia!”
Paborito pud nga expression sa usa nako kaamigo ang “kolera,” nga “cholera” sa iningles, kanang makapatay nga klase sa kalibanga. “Pagkakolera, hurot na akong kwarta!”
Paborito sa akong silingan ang “gibangkog,” gikan sa pulong “bangkog,” nga sa iningles pa, “senility,” kanang mental o physical decline sa tawo kon magkatiguwang na. Laing pulong ani ang “giango-ango.”
Ug kinsay di mogamit sa pulong “piskot?” Syur ko gikan ni sa pulong “piskat,” o sore yes. Gipatapsingan lang og gamay ang espiling, sama sa may gipatapsingan sab ta kon moingon tag “kayasa.”
Ug ang labing paborito sa tanan, ang “piste,” nga sa iningles “pest,” o “pestilence,” o mga mananap sama sa ilaga, insekto, o dinagko nga kadaot, nga moigo sa usa ka populasyon o pananom.
In short, nalingaw ang klase sa diskusyon ug naluwas nako akong kaugalingon, hangtod naay kalit nga nangutana: “Kumusta ang results sa exam sir?”
Ug kalit ningbalik akong sapot. “Giatay, nagpataka lang gyod mog tubag, mga kugtonga mo.” Ningbalik ang kahilom.
“Ahh.. kanang... kuan... ang kugtong usa ka klase nga isda nga bati kaayog nawong,” ako silang giingnan. Ug nangatawa ang mga “kanahan,” nga sa iningles pa, “stupid.”