ITI kallabes a lagiptayo iti panagwaywayasen ti Pilipinas manipud ima dagiti simmakup (Independence Day)....nairiing manen kadagiti nangngegantayo a mensahe manipud kadagiti opisyalestayo ti balikas a “kinatured, kinabannuar, kinatibker”. Nagbalinen a batonlagip dagita a balikas a pammasingked iti kinatured, kinabannuar ken kinatibker dagiti tuodtayo ken bannuar ti pagilian. Utangtayo kadakuada ti agdama a gimong. Isuda ti nanggamulo iti pondasyon ti pagilian. Isuda ti nagbuis iti biagda para iti agdama a puli. Saludsod: no sibibiagda pay ngata dagita a bannuartayo ita a panawen....napasamak ngata dagiti kontrobersiya ita sadiay West Philippine Sea? Naagawantayo ngata iti teritoryo? Maakoda ngata a kasla agparparang a kasla takrottayo a sumaranget uray maagawantayon iti teritoryo. Wenno intultuloyda ti simmaranget a kas inaramiddda kadagiti naglabas a gubat ditoy pagilian? Intayto saggaysaen man nga apidasen dagiti napapateg a panagamiris, kailian ngem sakbayna...intay man met lumagip biit kadagiti paspasamak itay nakallabes:
***
Saan manen a pinalabas dagiti kritiko ti baro a kontrobersiya a pinataud ti baro a kari ni Pres. Rodrigo Duterte. Ania daytoy, pards? Nakunana a sakbay nga agleppas daytoy a tawen, masolbarton ti nakaro a parikut ti trapik sadiay Edsa partikular iti nagbaetan ti Cubao ken Makati. Nadagsen ti inkarina a babaen iti pamkuatan ti administrasyonna...mapanto laengen iti lima minutos a taray ti lugan ti nagbaetan ti Cubao ken Marikina. Adu ti bimmasnot ket saan a namati nangruna kadagiti saksi iti no manon a siglo a nakaro ti kinadagsen ti trapiko iti dayta a disso. Kunada, amangan kano ta agang-angaw manen ti presidente. Ngem uray kadagiti opisyales a naasideg kenkuana, awan ti makaibaga agpapan ita no ania ti pamkuatan nga ipakat ni Pres. Duterte tapno pumudno ti nakunana a lima-minutos laengen a taray ti lugan manipud Cubao agingga’t Makati. No intay agamiris iti praktikalidad ti nasao a plano, kas solusyon ti parikut ti trapiko dita a disso....kasla saan a nakappapati. Ngamin no lima a minutos laeng ti pagrukodan, kasano ngata’t kapegges ti luganmo aingga’t Makati? Arig tumaytayabkan, kunada. Ngem amangan met ta adda planplanuen ni Pres. Digong nga estratihiya ta kas nakunana ket makatulong dita ti China. Hmmm....iti panagkitak, maymayat no urayentayo laengen a maisayangkat dagita a plano sakbay nga intay husgaan, period!
***
Itay laeng nabiit, saan laeng a Germany ken Saudi Arabia ti nag-anunsiyo ti pagkasapulanda iti adu a nurses sadiay. Adu a disso iti ballasiw-taaw ti nagwaragawag iti pagkasapulanda iti nurses. Siyento-porsiyento, adun kadagiti kailiantayo a nurse ti nagtignay wenno nangala iti daytoy a gundaway tapno makapagtrabaho iti ballasiw-taaw. Ditay mapilaw wenno mapabasol dagiti kailaintayo a nurses ti pumanaw ken mapan agtrabaho iti sabali a pagilian. Maymaysa laeng ti makagapu: adayo a nangatngato ti kitaenda sadiay no ikumpara ditoy pagilian. In short...kayatda ti rumang-ay a dida makita ditoy bukodtayo a daga. Karbenganda dayta, pards. Ngem guray...iti kasta nga eksena, ania met ngata ti karirikna ken reaksiyon ti agdama nga administrasyon? Natural, dakkel a pilay ken kakurangan iti nurses ditoy pagilian no agpapanaw dagiti nursestayo gapu iti mas nangatngato a suweldo, saan aya? ‘Nia ngarud ti sulosyon, appomi? Rumbeng a maingato koma met ti sueldo dagiti nurses kas met kadagiti mannursuro. Saan laeng koma a dagiti adda iti PNP ken AFP ti makita ti administrasyon, kunada. Pampanunotentayo a salun-at ti kangrunaan a timon iti kagimongan. Kasanom a saluadan ti salun-at no agkurangtayo kadagiti mangtaripato kadatayo? Sapay koma ta pumayso ti kari administrasyon babaen kenni Sec. Bello ti DOLE ken dadduma pay nga ahensiya. Sapay koma ta dipay nagabay ti amin.
***
Pannakabalasa kadagiti opisyales dagiti kangrunaan nga ahensiya ti gobyerno...pimmartak. Kinapudno, malaksid iti Philhealth a kinumutan ti kontrobersiya itay nabiit gapu iti “scam” a naduptalan iti Welmed Center operations...nabukilya met dagiti parikut iti Bureau of Imigration nangruna kadagiti eropuertotayo. Naibilinen ti pannakabalasa dagiti opisyales daytoy. Kinapudnona, tapno umes-es ti naileten nga International Airport...maisagsaganan ti Sangley Point ti Cavite a pakayakaranto dagiti dadduma a serbisyo ti NAIA. No sibibiag la koma daydi lolok, maymaysa laeng ti taraokna, pards: balasaenda koma aminen nga ahensiya tapno mapukawen dagiti rinuker ti serbisyoda nangruna kadagiti agkurkurakot. Kabusor ni Pres. Digong ti kakurakutan...sige... tigpasenyo aminen ti sintas dagita a buwaya tapno madalusan ti kagimongan. He he...iti kinaturedmo lolong...no sibibiagka pay koma...irekomendak kenni Pres. Duterte nga alaennaka koma a kas mangidaulo iti puwersatayo a mapan mangabog kadagiti illegal a nagdappat kadagiti teritoryotayo idiay West Phil. Sea. Ngem, guray, pards...saan ngata nga agkissiw iti nerbiyos ni lolok iti kadagsen ti misyon? Ay ket armasam, ah! ‘Nia nga armas? Ket no nagadu dita ti palsuot, palsiit kas kada pana, pika ken buneng. Joke lang!
***
Alaenmi man biit daytoy a gundaway ti kumaraba iti naimpussuan a kararag kadagiti suki ti Karit ken Sun Star...para kenni batikan nga actor Eddie Garcia. Iti pannakaisursurat daytoy nga espasyo, adda pay laeng iti ICU iti maysa a pagagasan idiay NCR. Naka-comatose pay latta ni Ka Eddie. Bantay-sarado dagiti doctor ti kasasaadna gapu iti cervical fracture kas bunga ti maysa nga aksidente idi manarimaan ti shootingna iti maysa a teleserye ti GMA. Kuna ngarud ni Sen. Grace Poe idi napanna binisita ni Ka Eddie nga...awan ti Fernando Poe Jr. no awan ti maysa nga Eddie Garcia. Dinto matawaran ken dinto marukod ti naimulana a gappuanan iti kina-artistana nga iti tawenna a 90, awan kenkuana ti sao a panagretiro ta napateg kenkuana ti it-itdenna a liwliwa kadagiti sumursurot iti tuggotna....Agpaimbagka, Ka Eddie.
***
Baro a kontrobersiya: sekta ti relihiyon kontra sekta. Dua a pastor wenno dadauluen ti dua a sekta, arigda kano ita ti agbulbulang a manok. Ti maysa ket sekta ni Pastor Apollo Quiboloy idinto ta ti maikadua ket sekta ni Pastor Joel Apolinario ti KAPA Community Ministry International. Agkakumpetensiya dagiti dua a sekta iti nadumaduma a disso sadiay Mindanao. Ni Quiboloy, babaen iti arasaas ket nadekket kano kenni Pres. Duterte. Adu ti nasdaaw ta kellaat lattan a pimmutok ti isyu ken imbestigasyon ti NBI ken PNP. No sadino ti paginggaan ti nakuna a kontrobersiya, surotentayo tapno mairakurak ti kinapudno.
***
Subliantayon ti kontrobersiya sadiay West Phil. Sea: matagtagiuray ti tignay ti gobyerno kontra iti inaramid ti maysa a fishing vessel ti China a bimmangga iti bangka dagiti mangngalap a Pilipino. Saludsod: no adda man diplomatic protest nga aramiden ti gobyerno...denggen ngata ti China daytoy? Adda ngata hustisya para kadagiti 22 a mangngalap a no awan ti barko ti Vietnam a nangsaranay kadakuada...ket amangan ta bangkayda itan? Nakasaksakit iti nakem ti inaramid ti fishing vessel ti China, kunada. Imbes a tulunganda dagiti dinisgrasyada a mangngalap, pinanawanda ketdi ida. Mailagip pay a kuna idi ti China a teritoryoda kano amin a sakupen ti South China Sea. Banag a kinontra met dagiti pagilian (maysan ti Pilipinas) nga addaan territorial claims dita. Haaayyy biag...kaanunto ngata a maresolba ti parikut dita West Phil. Sea? Ngamin idi naireklamo nga adda kano dagiti barko ti China a nakaangkla dita...kuna ti embahador ti Tsina ditoy pagilian a saan kano a barko (a panggiyera) no di ketdi fishing vessel wenno pagkalap laeng kano. He he..agaammotayon, pards. Agridamtayo ketdi no aniapay dagiti sumaganad a mapasamak. Adios mi amor, ciao, mabalos!