NAPAWONG na ang kahinam sa mga dumadapig sa mga kongresista nga nipadayag sa ilang tinguha nga mahimong Speaker sa Kongreso human gianunsyo ni Pangulong Rodrigo Duterte nga ang buot niyang mahimong Speaker mao si Rep. Alan Peter Cayetano ug mosunod sab si Rep. Lord Allan Velasco pinaagi sa term-sharing scheme.
Suma sa Presidente atol sa gihimong oath-taking sa mga presidential appointees niadtong Lunes, “Your Speaker will be Alan Peter Cayetano. He shares the term with Lord Velasco.”
Dihang nadungog ang balita, hilabihan ang kalipay nga gibati ni Cayetano tungod kay mahimo na siyang Speaker, apil na sa nalipay mao si Velasco.
Ang uban nga nagtuo nga sila ang pilion, natural nga naguol sila tungod kay di mahitabo ang ilang damgo. Bitaw, kung mao man, aw, katulog sa mo
basin diay mahimo mong Speaker bisan sa damgo lang.
Alang sa uban nga dumadapig sa Pangulo, ilang gidayeg ang pag-anunsyo sa mahimong Speaker, labaw na gayud kadtong mga suod nila Cayetano ug Velasco.
Apan, angay natong hinumdoman nga subay sa Section 16 (1), Article VI, sa atong Konstitusyon naglatid nga “The Senate shall elect its President, and the House of Representatives its Speaker, by a majority vote of all its respective Members.”
Buot ipasabot nga gawasnon silang mopili kung kinsa ang ilang himuon nga lider sa duha ka mga Balay Balauranan. Apan, nabatasan na karon nga mag-agad gayud ang Kongreso kung unsa ang isulti sa presidente ngadto nila.
Gawas niini, gianunsyo sa Malakanyang nga ang ikatulo nga aspirante pagka-Speaker, Rep. Martin Romualdez, mahimong Majority Floor Leader nga pilion gihapon sa Kongreso subay sa Konstitusyon.
Bisan pa man nga mopailawom sila sa proseso sa pagboto kung kinsa ang ilang himuong lider sa Senado ug Kongreso, apan di malilong nga ilang desisyon naimpluwensyahan sa Pangulo.
Una na nga giingon sa Malakanyang nga modistansya ang Pangulo sa paghukom kung kinsa ang mahimong Speaker, apan ang mga aspirante kanunay nidikit sa Pangulo mao nga nahitabo kini.
Kung ato gyud sabton ang probisyon sa Batakang Balaod, di obligado ang Pangulo nga mopili kay ang Konstitusyon nagtugyan sa maong paghukom sa tanang miyembro sa Kongreso ug Senado kung kinsa ang ilang pilion nga lider kay mao kini ang buot ipasabot sa giingon nga “separation of powers.”
Sa mga Kongresista ug Senador nga kanunay mag-agad sa hukom sa Pangulo, ambot kung ila ba gyud nasabtan ug gipuy-an ang mando sa Konstitusyon isip mga magbabalaod?