MIHUNONG ang Ceres Bus tungod sa simbahan ni Santa Monica dihang gipara kini ni Amadea. Nanaog siya bitbit ang iyang maleta. Mitindog siya sa daplin sa karsada. Ang bus miandar ug misatong paingon sa habagatan. Gitan-aw niya ang iyang relo de pulso: alas nuybe pasado na sa kabuntagon. Mitan-aw siya sa atbang. Nakita niya didto ang usa ka tindahan. Nahinumdom siya nga sa maong dapit naninda si Titang og bibingka ug budbod kaniadto. Milabang siya. Giuhaw siya.
Gitan-aw siya sa mga tawo nga diha sa tindahan. Mapangutan-on ang ilang tinan-awan kon kinsa kining matahom nga binuhat nga nahiabot sa ilang balangay. Nagsul-ob siyag maong jeans nga pitis sa iyang sampot, paa ug bitiis nga giparesan sa blawos nga puti. May babaye nga miduol sa renehasan nga ‘counter’ sa tindahan. Nakaila dayon si Amadea kang Titang bisan daghan na og uban ang buhok niini.
“Unsay ato, Ma’m?” matod ni Titang nga misuhid sa panagway ni Amadea.
“Tagai kog Coke, Nang Titang, Kanang bugnaw kay uhaw kaayo ko!” ni Amadea.
“Uy, nakaila ka lagi kanako, Inday! Kinsa ka ba ugod kadto?” ni Titang sa tuno sa sinultihan sa taga ‘south’ sa Sugbo.
“Sus, si Amadea ko, Nang Titang, uy! Suki ko nimog budbod ug bingka sa gamay pa ko inig-reses namo sa eskuylahan sa unahan,” ni Amadea.
“Amadea, anak nilang Filemon ug Basilia nga taga Ilaya?” ni Titang nga mitunol sa kola kang Amadea human butangig estro.
“Oo, Nang Titang,” ni Amadea dayong suyop sa estro.
“Pagka dugay na gayud nga wa na ko kakita nimo, Inday! Diin ka man gikan?” ni Titang.
Wala motubag si Amadea. Napulo na ka tuig sukad sa pagbiya niya dinhi sa ilang balangay sa Santa Monica. Mikuyog siya kang Marta, ig-agaw ni Rodulfo, sa siyudad sa Sugbo aron manimpalad didto. Mibiya siya kay nakita niya nga way kaseguroan nga moharuhay ang ilang pagpuyo dinhi sa banika. Sa siyudad sa Sugbo nakasulod siya sa gitrabahuan nga kan-anan ni Marta, apan ubos ra ang suhol nga iyang nadawat kada bulan. Wa gani siya makapadala bisan gamay sa iyang ginikanan.
Sa pagpangita og dako-dako nga kita misulod siya pagka GRO sa beerhouse hangtod nahimo siyang ‘call girl.’ Midako ang iyang kita ug nakapadala na siyag kuwarta sa iyang ginikanan.
NAGPADAYON si Amadea paglakaw paingon sa Ilaya. Sa dagaydayan sa tubod, dapit sa kanipaan, dihay tawo nga nagpalunang sa iyang kabaw. Miwitik ang ikog sa kabaw ug natagsikan og lapok ang iyang aping, hasta ang iyang blawos nga puti. “Peste, yawa! Animal” namalikas si Amadea. “Pasayloa lang ang kabaw, Ma’m! Wa nay buot,” matod sa lalake nga mitan-aw kang Amadea. Nahingangha si Amadea, “Alberto, ikaw?” Si Alberto iyang uyab kanhi.
Gitutokan siya ni Alberto, “Amadea, niuli ka?” Sa ilang panag-estoryahay gitug-anan siya ni Alberto nga si Carlita, ig-agaw ni Amadea, ang iyang naasawa. Mikuot si Amadea sa iyang bag ug mikuha og tisyu ug gipahiran ang lapok sa iyang aping. May misikdo nga kasina sa iyang dughan.
Paghiabot ni Amadea sa ilang balay nasurprisa gyud si Filemon ug si Basilia.
“Maayo kay nahiduaw ka, Inday!” matod ni Filemon. Mitan-aw si Basilia kaniya.
“Di ni duaw ako, Pa, Ma. Mopundo na ko dinhi. Anhi na ko puyo!”
Nianang pagka gabii diha sa iyang lawak misantop sa iyang hunahuna nganong mipauli siya sa Ilaya. Nasakit siya didto sa siyudad. Sumala sa doktor nga mi-eksamin kaniya, duna siyay ‘human immuno-deficiency virus’ kun HIV. Ang sakit niya, AIDS kun ‘acquired immunity-deficiency syndrome’nga iyang nakuha sa nagkalainlaing lalake nga gikadulog niya sa kama. Wala pay medisina nga makaayo ining sakita. Mao nga mipauli siya aron anhi dinhi sa ila iyang huwaton ang tino niyang kamatayon. Ug nahinumdom siya sa lapok nga giwitik sa ikog sa kabaw ni Alberto ug didto tagsik sa iyang aping. Iya kadtong gipahiran og tisyu. Nalimpiyo ang iyang aping. Apan may lapok nga nakadatom na sa iyang lawas ug kalag. Dili kini mapahiran og tisyu. Mao kini ang iyang sakit. (KATAPUSAN)