NAG-ANAM kainit karon ang sitwasiyon sa atong teritoryo sa West Philippine Sea. Ang China ilang giangkon nga South China Sea, ug ang tanang pagbasol atong gihan-ok kang Presidente Rodrigo Duterte.
Nagsugod ang pagpuwesto sa China sa Scarborough Island sa panahon ni Presidente Fidel Valdez Ramos, hinapus sa 1995. Apan, wala kini hatagi og pagtagad, gibaliwala lang sa iyang administrasyon. Ug tungod kay wala may aksiyon ang atong nasud, hinayhinay nilang gi-develop ang maong dapit.
Gisundan kini sa administrasyon ni kanhi presidente Gloria Macapagal-Arroyo nga utro sab nga walay pakialam sa mundo, hangtud sa ngadto-ngadto nagbutang na sila og base sa militar sa maong dapit.
Ug ang pinakagong-gong pa gyud sa administrasyon ni kanhi presidente Benigno "Noynoy" Aquino nagbutang pa gyud og artificial island ang China ug ang yuta didto gikuha sa kabukiran sa Zambales.
Wala kaayo migara ang China sa milabay nga presidente sanglit pro-America man sila, apan, sa dihang nahimo na nga presidente ang atong mayor sa Davao City, misamot ang ilang kaagresibo tungod kay gipahimuslan nila ang atong presidente nga anti-America.
Sa naghinapos ang termino ni PNoy, nag-file siya og kaso sa United Nation Convention Law of the Sea (UNCLOS) ug ang desisyon sa Permanent Court of Arbitration midaug kita. Ato ang maong dapit. Apan ang problema nagpabaga og nawong ang China wala girespeto ang desisyon sa atong balaod sa kadagatan nga ato ang tanang mga gamay nga isla sa maong dapit.
Adunahan sa natural resources ang maong dapit, Red Bank nga maoy pangalan sa China ug Recto Bank sa Pilipinas, nga sumala sa United State of America-Energy Regulatory Commission, adunay 50 bilyon, 400 milyon barrels nga krudo ug asyete ang makuha sa maong dapit ug 5 trilyon nga gasolina ang makuha nato diha sa atong teritoryo.
Sumala pa, pinaka-adunahan ang Pilipinas sa mga nasud sa Asya kon maato, ug kita ang magmina sa maong dapit apan nahanaw ang atong paglaum tungod kay gipuwestohan man kini sa China.
Karon ulahi na, may base militar na ang China didto sa maong dapit.
Para nato, husto ang desisyon sa atong presidente. Nahibawo na kita nga wala kitay dag-anan kung makiggubat kita sa ila. Ang gihimo karon sa mga oposisyon, gisugnoran ang baruganan sa atong presidente niining nagkainit nga sitwasiyon bisan kon sayud kitang tanan nga wala kitay ikasukol kung makiggiyera kita sa China.
Mahibalik pa ba ang atong teritoryo nga giukopar sa China? Lisud tubagon kining pangutanaha. Pero kun mahibalik man moagi kita og giyera. Kamo gusto mo'g giyera? Bisan pa og motabang ang America, dili gyud ta gusto og giyera kay mobalik sa pagkainutil ang atong nasud kon mahitabo ka na.
Kung mao, pasagdan na lang nato nga bully-bully-hon ta sa China? Hurat-huraton ang atong mananagat? Matud pa nila, aksidental daw. Pero mao na ni ang ilang gibuhat sa mga mananagat nga Vietnamese gibanggaan usab ang ilang mga bangka, ilang daug-daugon kay wa may ikasukol, duko na lang ta ani, paita.