NABANTOG nga ‘kalakihan’ si Ingko Teles sa ilang dapit. Nakakita kuno kini siya og mutya sa kilat. Gitipigan ug gihabak kini sa tigulang. Ug matod pa, kini ang hinungdan sa talagsaong kusog nga iyang nahuptan.
Daw dili maluya sa trabaho si Ingko Teles. Kapin na sa sitenta anyos ang iyang edad, apan natikad niyang nag-inusara ang duha ka ektaryang basakan. Napatungha niya ang duha ka anak nilang Manding Berya. Na-abugado si Timoteo ug migradwar sa PMA si Vicente. May mga pamilya na ang duruha.
“Pahulay nag trabaho sa uma, Tay. Adto na mo ni Nanay puyo sa amo,” sugyot ni Timoteo, ang kinamaguwangan niyang anak. Mao usay sugyot ni Vicente, ang manghod.
Apan mibalibad si Ingko Teles. “Di ko biyaan ang basakan, Tomoteo. Kini ang nakapalampos sa pagtuon ninyong managsuon.”
Wa na lang mamugos ang duruha.
Nanglabay ang mga adlaw. Wa damha natakbuyan og katingalahang sakit si Ingko Teles. Wa maapas sa mga doktor unsang sakita ang mitakboy sa tigulang. Gigawas na lang kini sa tambalanan.
“Berya,” maluyahong sangpit ni Ingko Teles samtang mibatang ang maluyahong lawas sa higdaanan. “Di na ko magdugay. Karong untop alas dose sa udto mobiya na ko.”
“Ayaw gani pag-ingon ana, Teles,” kahilakon si Manding Berya nga nag-apong sa iyang bana. “Sangpit hinuon sa Diyos, para mamayo ka.”
“Diyos ang nagbuot nga kuhaon na ko Niya. Di kita makabalibad. Mao nga akong iuli ang hinulaman kong kinabuhi. Hasta ang mutya sa kilat.”
Labi pang gihakop sa kaguol ug kahingawa si Manding Berya. Nakita niya nga lisod na gayud ang kahimtang sa iyang bana. Naglimbag-limbag kini sa katre nga nagping-it sa kasakit.
“Berya,” miusab pagsangpit si Ingko Teles. “Pundoka ang atong mga apo, kay basig malisang unya ang mga bata. Ka-Karong taudtaod mobuto ang makusog nga liti, dungan sa akong pagtaliwan!”
Natarantar si Manding Berya. Nagdaling migawas sa lawak ug gitawag ang mga anak ug mga apo.
Gikan sa sala naglumba sila si Timoteo ug Vicente pagduol sa nahimutangan sa ilang amahan. Nahasiga ang ilang mga mata. Ilang nakita nga samtang naghingutas sa higdaanan ang tigulang, may mga aso ug kinidlap sa kalayo ang nanggula sa baba, ilong ug dalunggan sa ilang amahan. Unya miumbangol kini. Miutong. Pagka human, inanay nga gipiyong sa dayon ni Ingko Teles ang iyang mga mata. Ug dungan niini, misiak sa kaudtuhon ang makabungog nga liti. Nakapang-hesus ug nakapanguros ang tanan sa kahikurat ug kahibulong. Daling migawas sa lawak si Timoteo ug mihangad sa kahitas-an. Way bisag gamayng dag-om ang langit. Naglagiting ang kainit sa kaudtuhon. (KATAPUSAN)