MORAG mananakod ang karaang kahoy sa baryo. Way magpaduol. Labaw pang way mangahas pagpasilong sa iyang landong. Kini tungod sa kalisang gikan sa daghang estorya nga nagputos sa kakuyaw sa kahoy gikan pa sa katiguwangan nga gisumaysumay diha sa handurawan sa mga lumolupyo.
Ang labing kuyaw nga estorya mao ang pagka hanaw sa upat ka mga badlungon nga nagbugal-bugal sa karaang kahoy nga ngil-ad kunong tan-awon ang punoan kay morag paa sa biyuda nga gibarikos nga maayong kuliharan. Paglabay sa pipila ka mga adlaw nakita kini sila nga patay nga gibitay sa tumoy sa karaang kahoy.
May mangangayam nga nasaag sa baryo. Nagkinagang sa iyang mga kuha nga mga langgam. May ugis nga langgam nga nagbatog sa sanga sa karaang kahoy iyang napusil ug natagak patay. Human makuha ang langgam daling mitalikod. Apan sa iyang paglabang sa karsada nga di kaayo layo naligsan og sakyanan ug namatay.
Gituohan nga langgam to sa nagpuyo sa karaang kahoy. May pipila sa taga baryo kanhiay nga nakasaksi sa matahom nga balay sud sa karaang kahoy. Bulawan ang mga muwebles. Ang komedor nagsugwak sa lamiang pagkaon. Giabi-abi ug gipakaon sila. Tab-ang kuno kaayo ang mga pagkaon. Naka-bring house pa sila.
Karong bag-o nanguryuso si Crisologo. Imbes molikay siya sa karaang kahoy didto siya nagpalandong. Bugnaw ang huyuhoy nga mihikap sa iyang kalawasan. Mihangad sa kinatibuk-ang layog sa kahoy. Nanganawkanaw ang gitas-on. Gisud-ong niya ang kahoy. Morag lawaan nga may pagka balete. May daghang mga alibangbang nga nagkadaiya ang bulok. Nahinumdom siya sa gisulti sa iyang magtutudlo nga albularyo nga tigdiwata nga timailhan sila nga may nagpuyo nga di ingon nato sa kahoy.
Gisultihan niya ang albularyo sa karaang kahoy sa ilang baryo. Nakapahiyom kini. “Cris, balik dinhi sa amo sunod Biyernes kay tudloan ko ikaw unsaon sa pakigsandurot sa mga di ingon nato.” Mao tong milanat hinuon og pito ka Biyernes ang iyang pagtuon sa higala niyang albularyo sa bukid.
Daghan ang di makatuo sa iyang gibuhat nga di kasagarang himuon sa mga lumolupyo nga naglikay sa kahoy. Igo lang si Crisologo sa pagpahiyom kay wa sila masayod sa iyang nahibaw-an sa pagdiwata. May mga orasyon nga gitudlo sa albularyo kaniya. Iya kining gidawat ug gituohan. Edukado tuod siya kay nakahumag kurso nga commerce. Wa may mawa niya kon makat-on siya sa pagdiwata.
Masuwayan na ang iyang kahibawo karon sa kalit nga pagka wala sa anak sa ilang silingan. Si Mercy, 10 anyos, uwahing nakit-an nga nakigduwa sa ubang mga bata sa laguna nga di layo sa karaang kahoy. Maoy pagtuo sa mga tawo nga kini gitaguan sa nagpuyo sa kahoy. Mao nang sa gabii nagmartsa ang mga tawo dalag mga taro og mga tambol nagsaba-saba. Maoy gituohan nga kon sabaan ang di ingon nato iuli ang gitaguang bata. “Iuli si Mercy, buhii ninyo ang bata!” Subli-sublion nila ang pagsinggit.
Milabay ang tulo ka gabii way bata nga nahiuli. Si Crisologo naghimo og iyang diwata. Human maluto ang tulo ka ugis nga manok nga iyang giihaw nga tab-ang kaayo kay way asin, hilom siyang miadto sa karaang kahoy. Sawumsom na. Gihikyad niya ang lutong manok sa dala niyang mga plato dayon nangamuyo sa gitudlo sa albularyo. Sa bagol may nag-aso nga kamangyan. Gidapit niya ang di ingon nato sa pagkaon. Ang ubang hiwa iyang gipanglabay alang kuno sa mga manggiuwawon nga di moduol.
Mihuros ang hangin. Mikapa-kapa ang mga dahon. Sa iyang paminaw morag miutong ang kamingaw. Kalit mihaguros ang itaas sa kahoy; iyang nakita ang dako kaayong langgam nga morag naglantaw kaniya. Miyamyam siya sa gitudlo sa albularyo. Inanayng mibukhad ang mga pako ug milupad. Usa ka oras siya ubos sa karaang kahoy.
Pagka buntag nakuwaig ang mga tawo kay kalit miabot si Mercy. Nanugilon nga may babayeng guwapa nga mida niya sa pagpanuroy sa siyudad. Gilingaw siya pag-ayo sa babaye. Gipakaon siya sa mga mahalong restawran Misud sa mga duwaanan sa mall. Dihang iyang gipangutana kuno kon taga diin. Mitubag kini nga silingan ra sila.
Dihang nahibawo si Crisologo nakapahiyom kini. Di kaha misalir ang iyang pagdiwata? Di ba kaha si Alona to, ang inahan ni Mercy, nga gitaban sa kabit niini sa masuso pa ang bata? Guwapa man to siya baya. (KATAPUSAN)