ANAA pa ang kahoy iyang nakita -- ang kahoyng talisay nga daw usa ka higanteng linalang nga nagbarog tul-id, ingon nga dunay gipaabot sa lawod. Dugay na kaayo dinhi kining kahoya. Karaan na matod pa sa katiguwangan dinhi sa ilang balangay sa Pulang Subang. Alang kang Dominador kining maong kahoy maoy iyang gihimong pasilunganan sa higayon nga moanhi siya dinhi sa pangpang aron lantawon ug sud-ungon ang katahom sa lawod. Matag hapon moanhi siya dinhi dala ang usa ka puting papel ug bolpen aron magtagik og balak.
“Domi, kanunay lagi tikang makita nga anhi dinhi maglingkod ilawom sa talisay, may gipaabot ka?” pakisayod ni Marina, anak dalaga sa magtiayong Lucio ug Talina.
Si Lucio usa ka mananagat ug si Talina maoy molibod sa kuhang mga isda ni Lucio aron ang halin niini maoy ilang gamiton sa inadlaw nga panginahanglan. Kabos sila ug wala na gani makapadayon si Marina sa pagtungha sa hayiskol kay ang kuyha ni Lucio nga mga isda igo ra man sa ilang konsumo. Maanyag si Marina, ugaling lang, anak siya sa magtiayong pobre.
“Balak. May gitagik kong balak,” hinayng tubag ni Dominador sa dalaga.
“Balak? Kanang garay-garay? Makamao man si Tatay Lucio ana, labi nag makainom og tuba,” ni Marina nga mipahiyom.
“Mao ba? Pero lahi ang litukon ug lahi sab ang tagikon nga sinuwat. Ning akong pag-anhi karon dinhi sa ilawom sa talisay, magsuwat ko og balak. Duna koy pahinungdan nga babaye...” mipahiyom sab si Dominador.
“Imog uyab?” mipungko ang dalaga sa kilid nga layo-layo og diyutay sa gilingkurang gamot ni Dominador.
“Oo.”
“Unsay ngalan?”
“Isabel.” Ug mihunong si Dominador sa pakighinabi kang Marina. Mibalik ang iyang hunahuna sa mga linya nga midagayday sa iyang alimpatakan. Batan-ong magbabalak si Dominador. Napatikan na siyag daghang mga balak sa mga mantalaan, magasin, ug tabloid nga Binisaya. Sakop siya sa usa ka dakong kapunongan sa mga magsusulat ug mga magbabalak nga nagbase sa lalawigan sa Sugbo.
“Parehas nakog edad?” mipahiyom si Marina.
“Maguwang nimog upat ka tuig. Bayenti si Isabel ug ikaw, desisayis.” Miigham si Dominador nga mipadayon pagsuwat.
Unya may mitawag kang Marina, iyang Nanay Talina. Nakita ni Dominador nga midalig dagan si Marina. Didto kini moagi sa puting bunbon ug may gisuwat sa aping sa bunbon.
Mibalik si Dominador pagsuwat. Unya mihuros ang hangin ug mialibwag ang mga dahong laya sa talisay. Iyang gibasa ang natagik niyang balak: “Lunhawng kagahapon/ Miawit ning dughan./ Babaye nga matahom/ Larawan sa bunbon./ Apan hain ka man/ dalilang ning baybayon?/ Mga kahoy nanagtaghoy/ Ug may anino sa matahom/ Nga mihulma, gisulat/ Diha sa puting bunbon.”
PITO na ka tuig ang nakalabay. Mibalik si Dominador sa pangpang. Diha siya sa ilawom sa kahoyng talisay. Mingaw ang palibot. Mga balaod lang sa dagat ang nag-awit sa ilang hinaganas. Unya may katahom nga iyang nalantawan, naglakaw sa puting bunbon. Si Marina! Misinggit siya, “Marinaaaaaa! Marinaaaaaa!”
Nahalingi ang babaye nga matahom. Milakaw kini paingon sa nahimutangan ni Dominador ilawom sa kahoyng talisay sa baybayon.
(KATAPUSAN)