DAKOP. Panahon na nga manakop ang mga otoridad sa mga dakbayan ug kalungsoran sa pagpatuman sa Ecological Solid Waste Management Act of 2000 (RA 9003) kay aron madisiplina ang kadaghanan sa atong isigkaingon nga hangtud karon wala gihapon magpakabana sa atong kalikopan.
Ang 21 ka toniladas nga basura nga nahakot sa paglimpyo sa Guadalupe river nga gipahigayon sa dakbayan sa Sugdo niadtong Dominggo nagpakita lang sa kahugawan ug way disiplina ang katawhan. Matud pa ni Cenro head John Jigo Dacu gihimo nga “landfill” ang sapa sa Guadalupe sa mga lumulopyo.
Gani, dunay duha ka tawo nga nadakpan ug nakit-an nga molabay na unta sa ilang basura sa sapa. Ang multa P1,000 basi sa City Ordinance (CO) 1361 (anti-littering ordinance) ug CO 2031 (no segregation, no collection of garbage). Si Dacua mipahimangno nga pasakaan og kaso sa korte ang di mobayad sa multa.
Naa pay daghan basura sa mga sapa sa dakbayan sa Sugbo. Niadtong Sabado sa hapon sa akong pag-agi sa Imus road maoy nisugat sa akong mga mata nga grabe nga kadaghan nga naglutaw nga basura ilawom sa tulay.
Sa nagtubo nga populasyon, ang sapa o suba maoy sayon nga labayanan sa basura sa mga hugawan ug way disiplina nga mga lumolupyo tungod usab kini sa kahuyang sa pagpatuman sa balaod. Gawas nini, dunay mga lokal nga kagamhanan nga walay sanitary landfill nga malabayan sa ilang tonilada nga basura.
Napulo og siyam na ka tuig ang RA 9003 apan ang mayoriya sa atong mga kaigsoonan wa pa gihapon mosubay sa mga lagda ning maong balaod. Hinuon, morag kuwang ang atong kagamhanan sa pagpasabut sa katawhan ingon man sa inisog nga pagpatuman sa RA 9003.
Gani, kon gipatuman pa sa National Waste Management Commission (NWMC), nga ubos sa opisina sa Presidente, ang kinatibuk-an nga probisyon sa RA 9003 daghan nga lokal nga kagamhanan ang mamultahan tungod kay kadaghanan kanila walay sanitary landfill nga gimando sa RA 9003.
Ang Department of Environment and Natural Resources (DENR) mao ang nangulo sa NWMC, nga maoy mopokpok sa mga lokal nga kagamhanan nga ippatuman ang mga lagda sa RA 9003. Atong mahinumdum nga ang Inayawan dumpsite sa dakbayan sa Sugbo gipasirad-an tungod kay nakasupak na sa RA 9003.
Ang basura sa dakbayan sa Sugbo usa sa mga dako nga problema nga sulbaron ni Cebu City Mayor Edgardo C. Labella tungod kay way kaugalingon nga sanitary landfill ang dakbayan. Niadtong Sabado nangunay si Mayor Labella sa pagdumala sa paglimpyo sa kasapaan sa dakbayan lakip na niini ang Guadalupe river.