NAHIMONG sumsuman karon ang isyo mahitungod sa gibanabanang 138,000 ka mga Insik nga ania sa nasod unya nanarbaho sa Philippine Offshore Gaming Operations (Pogo) tungod kay matod pa, gigamit sila sa China aron mang-espiya sa nasod.
Misamot kainit ang isyo tungod kay matod pa, daghan sa mga Pogo ang nahimutang sa mga lain-laing mga kampo sa armadong kusog sa nasod.
Susmariosep.
•••
Kon sugdan kining maong isyo paghisgot dinhi sa nasod, way makapugong sa China sa pag-ingon nga ang mga Pinoy nga tua sa China sama ra sab sa nang-espiya sa maong nasod.
Sa atong nahibaw-an, usa ka seryosong krimen ang pang-espiya o espionage.
Kon mosilaob kining maong isyo, kinsa may makaluluoy, ang Pilipinas o ang China?
•••
Dili ikalimod nga dako kaayo og kalabotan ang mga Insik sa natad sa negosyo sa atong nasod.
Gani, kasagaran sa mga higanteng negosyo sa nasod gipanag-iya man sa mga kaliwat og Insik sama sa PAL, Cebu Pacific, San Miguel Corporation, PLDT ug daghan pa.
Buot ipasabot, dili na nato masiak pa sa kasaysayan sa negosyo sa nasod ang dakong kalabotan sa mga Insik.
Kon gusto pa mang-espiya ang mga Insik, dugay ra nila kini gihimo og wala na sila magkinahanglan pa sa mga trabahante nga naa sa Pogo.
•••
Gawas pa niini, moderno na kaayo ang teknolohiya karon.
Bisan tua lang sa layo ang China, mahimo kaayo nila ang pagtan-aw o pagpaminaw sa mga kalihokan sa nasod.
Makapalupad man gani sila og rocket sa gawas sa atong kalibotan, mosamot nga mahimo kaayo nila ang pag-pang-espiya sa atong nasod, kon gusto man gani nila.
Gani, dili na sila magkinahanglan pa sa mga trabahanteng Insik kon gusto man gani.
Tungod sa kalisod sa panginabuhi karon, sayon ra kaayo nila ang pagbayad sa mismong mga Pinoy nga maoy himoon nilang espiya dinhi.
•••
Uyon ako sa gisulti ni Sec. Salvador Panelo.
Normal ra nga gihimo sa mga lain-laing nasod ang pag-pang-espiya sa ilang mga silingan nga mga nasod.
Mahimong parte sa negosyo, parte sa armadong kusog, parte sa agrikultura, parte sa siyensiya, parte sa pamalaod ug bisan unsa na lang nga ang resulta magamit nila sa ilang kaugalingon nga nasod.
Sa natad sa international law, natural ra kini ug nasayod ang mga kanasoran niini.
No big deal, matod pa.
Ayaw lang pasakop kay kon masakpan, mahimong ipa-deport kon miyembro sa diplomatic corps o kon pribado nga individuwal, mahimong kasohan sa kaso nga espionage.
Gani ang ubang nasod, estrikto sa kaso nga pang-espiya. Gitugot nila ang silot nga kamatayon sa mga masakpan nga naghimo niini.
•••
Dili maayo nga padakoon pa kining maong isyo.
Ang angay nato buhaton nga palig-onon nato ang atong ekonomiya kay maapil sa paglig-on niini ang atong armadong kusog.
Ampingan nato ang atong mga mamumuo nga dili sila maulahi sa natad sa trabaho sa bisan unsang negosyo sa nasod.
Apil na niini ang pagbantay nga kadtong lang dunay hustong papeles ang makasulod ug makatrabaho sa bisan asa nga patigayon o industriya sa nasod.