GITUMPI ko ang nagkalainlaing magasin ug basahon sulod sa akong lawak. Bisaya, Bag-ong Suga, Bag-ong Balud, Kaliwat, ug Superbalita. May Alimyon ug Silaw pa nga uphag na kaayo ang dagway ug gikaon na sa anam-anam. May pipila sab ka libro nga Iningles. Usa niini mao ang ‘One Flag, One Land.’ Gipahimutang ko sila pag-ayo sa talad simpig sa bentana. Gibahig ko ang matag hulad aron masayon ra ang pag-utingkay kon duna akoy buot pangitaon nga sinulat. Sa bungbong nagbitay ang kuwadro sa pasidungog gikan sa Cultural Heritage sa lungsod ug sa DepEd/ Gipasidunggan ang diyutay kong natampo sa natad sa katitikang Sugbuanon. Nahimuot ko, daw dili ako makatuo. Kon wala pa ko maghipos niining maong mga basahon, dili unta makapangayo si Israel Ybanez og kopya sa iyang sugilanon, ‘Ang Kamang sa Sum.’ Nagpasalamat siya kanako.
Sa laing talad nahimutang ang kompyuter nga mao nay akong gigamit sa pag-print ug pag-encode sa akong manuskrito. Ang makinilya ako nang gipadaplin kay dili na uso ning bag-ong panahon, ilabi na ning bag-ong teknolohiya nga ang kompyuter na ang nagpasuwabe. Anugon sab hinuon kay dili pipila lamang ka sugilanon ang naugmad.
Bisag unsa lay akong nahunahunaan nga sulaton kay ang tinuod nga magsusulat molingkod gyud kanunay sa iyang talad aron mosulat. Mogahin og panahon. Ayaw lisud-lisura ang imong kaugalingon. Mao lagi. Ang mosulod pagka magsusulat mag-antos nga walay purol, matod pa ni Dodong Estabaya.
Ang Alimyon, Silaw, Bag-ong Suga, Bag-ong Balud, Kaliwat, mga magasin nga wala motunhay sa panahon. Maayo man gani nga mibarog nga malig-on ang Bisaya Magasin, ingon man ang tabloid nga Superbalita nga nagpadagan og minugbong sugilanon (flash fiction) nga maoy gikalingawan sa karaan ug bag-ong subol nga mga magsusulat. May kapahungawan pa sa ilang gibati ang mga magsusulat sa Kabisay-an ug Mindanao. Kon mahanaw sa dayon, sama sa manteka nga matulog na lang unya.
Kon wala koy sulaton malingaw ra ko og basa sa mga sugilanon sa kanhiay, sama sa ‘Uray Angkay’ ni H.M. Cantago. ‘Pamalandong sa Tigulang’ ni Talyux Bacalso. ‘Bertoldo ug Balodoy’ ni Piux Cabajar nga makalingaw kaayo. Hain na ba sila? Walay nagsunod sa ilang tunob. Makaambit unta ang mga batan-on sa katimgas ug kabulawanon sa ilang mga sinulat kon giunsa nila paghukngay ang ilang mga hinaguan. ‘Atua na sila’, kay ang kinabuhi kausa ra man moagi ning kalibutana.
Dinhi sa akong lawak utingkayon ko ang mga sinulat nila ni Magdaleno Nunez. Ang iyang ‘Broken Home’ makapatubod sa luha. ‘Anino sa Yawa’ ni Lorenzo B. Canoy. ‘Kalibugan’ ni Estanislao Empinado. ‘Ang Bukid sa Magtakop’ ni Benjamin Montejo. ‘Ang Mamumuno’ ni Carlos Go. ‘Ang Magsusulat ug Ang Mananayaw’ ni Arturo Penaserada. ‘Ang Buddha nga Bulawan’ ni Austolio Suarez. ‘Paninguha Paningkamot’ ni Alfredo I. Canete. ‘Pilikpilik’ ni Adelino Sitoy. ‘Lapida sa Unggoy’ ni Rito P. Canete. ‘Tinina sa Dugo ang Dagway sa Matuod nga Gugma’ ni Heriberto D. Suyco. ‘Si Rufino Human sa Dakong Unos’ ni Fred Nunez Canete. ‘Kalisub’ ni Ernesto Lariosa. ‘Ang Kuwentas sa Liog ni Ana Fe’ ni Lamberto Ceballos. ‘Ang Leyenda’ ni Junne Canizares. ‘Usbon Ko Ang Kalibutan’ ni Ric Patalinjug. ‘Magic Makinilya’ ni Rogelio Pono. ‘Latigo’ ni Oliver Flores. ‘Ang Sulad Nga Wala Didto’ ni Marcelo Geocallo. ‘Kumander V’ ni Melchor Yburan. ‘Ako Ang Tawo’ ni Gremer Chan Reyes.
Pagkanindot sa maong mga sugilanon. Ang gumaran kun pilosopiya nga nagpaluyo sa maong mga sinulat kaugalingon lang sa magsusulat nga himsog ang panabot sa kinabuhi. Ug daghan pang mga ngalan nga namulawan sa ilang panahon.
Misandig ko sa swivel chair ug ako kining giliwag. Milahos sa binuksang tambuanan ang akong panan-aw ug miabot pa sa pikas sidsid sa langit. Didto nagyunyon ang bagang dag-om. May uwan nga taliabot. Giserad-an ko ang bentana aron dili mabasa sa sinalibo sa uwan ang mga basahon nga akong giampingan -- mga basahon nga nagtudlo sa maayong dalan sa kinabuhi. (KATAPUSAN)