KINING gibalita nga pagkamatay sa daghang mga baboy sa lain-laing lugar sa Luzon nagdala og kalibog sa daghang mga tawo.
Ngano man?
Hangtod karon, wala pa mahibaw-i og unsa gyod ang hinungdan sa ilang kamatayon. Padayon pa nga gihulat ang opisyal nga resulta sa hinungdan sa ilang kamatayon. Matod pa, gipadala pa sa Europe ang mga sample nga nakuha sa mga namatay nga mga baboy.
Apan bisan pa niini, daghan na ang nagtuo nga ang hinungdan sa maong kamatayon mao ang African Swine Fever (ASF).
Gani, kon dunay balita nga himoon, dali na man kaayo nila ang paglitok og ASF.
Dakong sayop kini.
Bugtong ang Bureau of Animal Industry (BAI) lang ang dunay katungod sa pagsibya sa tinuod ug opisyal nga hinungdan sa kamatayon sa mga baboy.
Mentras wala pa mohatag og opisyal nga pamahayag ang BAI, dili husto nga magpakatap og balita o tsismis nga ASF gyod ang hinungdan.
Ngano man?
Una, sayop kini tungod kay sa pagka-karon, ang tanan pagduda lang.
Ikaduha, ang pagpakatap sa sayop nga balita makahatag lang og dugang kalibog sa mga katawhan. Maglisod na sila kon kinsay ilang tuhoan.
Ikatulo, dako kaayo kini og epekto sa negosyo sa baboy. Wala nay ganahan nga mopalit og labi nang wala nay ganahan nga mokaon og karne nga baboy.
Tungod niini, makaluoy ang mga nagnegosyo og baboy, hasta ang mga namaligyaay og karne nga baboy kay wala na may mopalit pa sa ilang baligya.
Sa meeting nga gihimo sa Execom on Swine Diseases sa kapitolyo sa miaging semana pinangulohan ni Gob. Gwen Garcia, daghang mga “stakeholders” ang mitungha.
Mihatag ang Provincial Veterinarian sa pamahayag og unsa ang sakit nga ASF og unsaon paglikay niini.
Usa na niini mao ang pagmabinantayon kanunay sa katawhan aron malikayan ang pagsulod o pagkatap sa maong sakit sa baboy dinhi sa lalawigan sa Sugbo.
Kon dunay mahibaw-an nga pagkamatay sa mga baboy, angay nga i-report dayon kini aron masuta ang hinungdan niini.
Sayon ra kini sultihon apan lisod buhaton.
Ngano man?
Kasagaran sa mga namuhi og baboy nga gitawag og backyard raisers, kon dunay masakit sa ilang hayopan ila lang kining palitan og tambal sa ilang suki nga boteka.
Ang uban mangutana sa ilang silingan kon unsay maayo nga tambal unya paliton kini og ihatag sa baboy.
Kon maayo ang baboy, okay. Kon dili, mangita na sab og laing tambal nga ipatumar sa baboy.
Kon dili na gyod makaya, anha pa ihawa o ilubong ba kaha kon migrabe na kaayo ang sakit sa baboy.
Mamatay na lang o naihaw na lang, dili gyod mo-report ang hingtungdan sa mga otoridad sa gidangatan sa ilang baboy.
Delikado kini.
Sa mga nagnegosyo og baboy pinaagi sa ilang piggery nga dinagko na, parehas ra sab ang ilang buhaton.
Kon dunay mamatay nga mga baboy sa ilang piggery, dili gihapon nila kini i-report kondili ihawon lang o kaha tambalan o kaha ilubong lang sa hilom.
Ngano man?
Kay kon ilang i-report kini, nagtuo sila nga wala nay mopalit pa sa ilang mga baboy bisan kon walay sakit kini. Paga-dudahan na kini nga masakiton og dili na mopalit ang mga tawo sa ilang ibaligya nga karne.
Hilomon lang nila kini aron padayon sila sa ilang negosyo.
Mao kini nakalisod niini.
Unsa may angay nga buhaton?
Tabangan nato ang atong kagamhanan lokal o nasyonal nga mapugngan ang pagsulod o pagkuyanap sa maong sakit.
Kon duna kitay makit-an o nahibaw-an nga pagkamatay sa mga baboy, automatic dayon kita og report niini sa atong mayor o kapolisan ba kaha aron masusi dayon kini.
Labaw sa tanan, dili kita magpakatap sa sayop nga balita kay makagubot lang kini og dili makaayo sa atong pamuyo.