WA KAPUGONG si Rose sa kalagot dihang iyang nakita nga gihurot na sab pagkawat ang tinanom nilang mais sa daruhan nga sanggion unta nila sa sunod nga semana. Mihilak siya. Niadtong miaging buwan gihurot pagkawat ang tinipigan nilang abot nga sinakong humay nga ilang gibutang sa sibay sa ilang silong. Ang tipasi sa humay maoy gisuhol kanila sa magtiayong Sebyo-Lydia kanila dihang mitabang sila pag-ani sa humayan sa magtiayon.
Mihilak siya. Wala na silay kadangpan, ilabi na nga lagyo ang ilang mga silingan. Day-as lang sila ning dapit nga gipuy-an nila karon. Mibiya sila sa ilang gipuy-an sa Baryo Kan-irag kaniadto tungod sa nagpadayon nga kaso sa pagpamatay, nga hasta ang mga inosente napagan. Dinha poy kawat sa mga hayupan nga hapit kada gabii nahitabo, mao nga mitapon sila si Rose ug ang iyang ginikanan nga sila si Samuel ug Clarita sa baryo Maghaway.
Karon lain na sab nga kalbaryo ang ilang gipas-an tungod kay malunosan sila sa gutom ning panahuna. Wala nay mais ug humay nga ilang malung-ag. Mangita na lang silag ihalas nga lagutmon sa bukid, sama sa apali ug balyakag nga ikasustinir sa kagutom.
Pagkasayod sa ginikanan ni Rose nga gikawat ang ilang sinakong mais ug humay, hilabihang sukoa ni Samuel. Mikuha siyag pinuti aron pangitaon ang mga kawatan, apan napugngan siya ni Clarita.
Usa ka buntag niana nanglaba si Rose sa dakong sapa nga layo-layo sa ilang balay. May nakita siyang maanindot kaayong langgam nga naglupad-lupad sa iyang tungod diin siya naglaba. Bulok lalag ang balhibo niini. Namatikdan niya nga may gitangag kini, apan wala niya maklaro kay didto kini mobatog sa tumoy sa usa ka kahoy. Apan mobalik-balik paglupad libot kaniya. Ingon nga aduna kiniy buot ipasabot.
Nahinumdom si Rose nga dihang nagtungha pa siya sa elementarya, may nakita siyang usa ka langgam nga bulok lalag nga nalit-ag. Iyang giluwas ug gibuhian.
Ug karon nga bayinte anyos na siya ug nakita na sab niya kini. Nindot ang balhibo sa langgam nga lalag ang kolor. Ingon sa nagagilaw kini, dili sama sa ubang mga langgam. Dihang nahitungod na kaniya ang langgam gihulog niini ang gitangag ug didto kini paingon kang Rose. Nakita ni Rose ang usa ka lugas mais nga masyaw, lalag ang kolor. Migilaw ang lugas mais. Iya kining gipunit ug mipauli human sa iyang paglaba.
Gipakita ni Rose kang Samuel ug Clarita ang lugas mais nga gikalipay sa iyang ginikanan.
Miabot na ang panuig nga uwan. Tingpugas na og mais sa daruhan. Apan gipugas ni Rose ang lugas sa mais diha sa ilang nataran. Gibantayan kini nila pag-ayo aron way mangahas pagkuha niini, ilabi na kon mopuso na kini. Dako ang ilang katingala paglabay sa pipila ka semana, kay ang punoan sa mais ug ang mga dahon niini mogilaw panahon sa kagabhion. Daghang lumulupyo sa ilang dapit ang nakamatikod sa kahibulongang mais, mao nga daghan ang nanguryuso niini. Daghan ang nagtinguha nga kawaton kini, apan wala sila molampos kay may babaye kuno nga nagbantay sa punoan sa mais. Matod sa nakakita, guwapa kuno ang maong babaye ug unya mokalit lang paghuros ang bugnawng hangin, hinungdan nga sila managan. Nagsul-ob kuno og sapot nga lalag ang kolor nga ingon sa naggilaw nga bulawan.
Paglabay sa pipila ka buwan gisanggi nila ni Rose ang nagbinugtong nga puso sa mais. Abot sa langit ang ilang kalipay, kay sa pagpakpak nila sa puso nakita nila nga bulawan ang matag lugas niini.
Milabay an mga tuig ug si Rose ug ang iyang ginikanan nahimong labing adunahan sa ilang dapit. May dako na silang mansiyon ug nakapalit og mga daruhan sa banika nga nahimong kamaisan.
(KATAPUSAN)