GINAINGON nga ang buhis mao ang “lifeblood,” ang dugo nga naghatag kinabuhi sa gobiyerno. Mahinungdanon kini, busa ang mga balaod sa taxation lakip sa mga subjects sa nagpadayon karon nga Bar Examinations didto sa kaulohan.
Apan daghan ang nakugang ug wa makauyon sa sugyot sa Department of Health (DOH) nga buhisan ang mga salty food products, mga pagkaon nga parat sama sa ginamos, tinabal, hipon, amahong ug ang buwad nga lawlaw nga nabulit sa asin.
Nakahinumdom ko nga mao ra gyud ni ang among kapilian nga sud-an. Mao ni ang among ilubong sa kan-on nga among puston sa hinawob nga dahon sa saging sa nag-eskuyla pa mi sa elementarya ug high school.
Unsa man ang katarungan nga pabuhisan sa DOH ang mga parat nga pagkaon? Matod pa sa DOH nigawas ang taho nga nisobra na ang konsumo sa asin sa mga Pilipino kay sa girekomendar sa World Health Organization (WHO).
Ang report sa prevention and control of noncommunicable diseases (NCDs) sa Pilipinas nag-ingon nga ang mga Pilipino nga nagpangedaron og 20 anyos pataas mikonsunmo og 4.29 gramos sa asin matag adlaw, sobra sa duha ka pilo sa girekomendar sa WHO nga 2 ka gramos kada adlaw.
Sumala sa maong taho, ang taas nga konsumo sa asin maoy hinungdan sa mokabat sa 28 porsento sa mga cardiovascular deaths. Si Health Undersecretary Eric Domingo niingon nga moresulta kini sa hypertension, heart disease, kidney diseases ug stomach cancer.
Matod pa ni Domingo nga kon mosaka ang presyo sa mga pagkaon nga parat, ang mga tawo moadto na sa mas healthy nga pagkaon. Wa siya kuyapi? Mao bitaw nga nag-agwanta sila sa ginamos, hipon, amahong ug lawlaw kay mao ray maabot sa ilang bulsa.
Matod pa sa usa ka pasiaw, tungod sa kalisod sa kinabuhi, ang ubang mga tawo, inay isubak ang buwad sa utan, ang anino na lang niini ang isubak pinaagi sa pagpasiga og flashlight.
Kini ra bang mga parat nga pagkaon hayan nga maoy hinungdan sa pagsanay sa mga Pilipino. Sa reporter pa ko, nasum-ok ko sa usa ka pamilya nga daghan kaayong mga anak. Matod pas amahan, “Unsaon, makatilaw man lang mig lami kon magdug mi ni misis.”
Gitun-an pa hinuon ang pagpahamtang og buhis sa mga parat nga pagkaon. Ang unang gibuhisan sa gobyerno mao ang mga sugar-sweetened beverages ubos sa first package sa Tax Reform for Acceleration and Inclusion (TRAIN) Law nga gilusad niadtong 2018.
Ubos sa maong balaod, gipahamtangan og excise tax nga P6 kada litro sa mga ilimnon nga dunay caloric or non-caloric sweetener ug P12 kada litro sa ilimnong dunay high-fructose corn syrup. (edbarrita@gmail.com)