DUNGAN sa pagtuktugaok sa mga sunoy dihang gitan-aw ni Dan ang iyang relo nga mitug-an nga alas nuybe na sa kagabhion. Iyang nabatyagan ang kuhit sa iyang asawa sa iyang kilid.
“Dan, misakit nag sugod ang akong tiyan. Basig manganak na ko,” matod sa iyang asawa sa paraygon nga tingog.
“Unsay manganak, nga dili pa man karon panahon? Walo pa gani ka bulan karon gikan sa atong kasal, unya manganak ka na?” ni Dan nga mipiyong pagbalik sa iyang mga mata.
“Unsay walo, nga imo man kong nakuha sa wala ka pa mamalaye kanako?” ni Maya. “Unya, ako man tong giibot, unsaon pagkahimo niadto?” ni Dan.
“Unsay unsaon, nga sa wala pa nimo kadto buhata, imo man kadtong giduot pag-ayo!” ni Maya. Unya mipadayon nga paraygon, “Sige na lagi, Dan. Gipangagian na baya ko!”
Napugos pagbangon si Dan. Sa iyang hunahuna, tan-awon lang unya niya ang hitsura sa bata. May uyab ra bang daan si Maya kaniadto. Miadto siya sa balay ni Noli, ang drayber sa multi-cab sa ilang barangay aron ilang sakyan ngadto sa Health Center sa lungsod nga may pito ka kilometro ang gilay-on. Apan miingon si Noli nga dili magamit ang sakyanan kay gipakargahan pa ang bateriya niini sa lungsod. Walay nahimo si Dan gawas sa pag-adto na lang kang Inse Balen, ang karaang mananabang sa ilang baryo aron siya na lang ang mopaanak kang Maya nga nagsugod na pag-utong. Sa mando ni Inse Balen, daling nagpabukal og tubig si Dan nga humolan sa mga gamit sa mananabang.
“Ayaw pugsa pag-utong kon dili ka pa kautungon kaayo. Ayaw sab piyunga imong mga mata kay molutok ang dugo sa imong kalimutaw,” pahimangno ni Inse Balen kang Maya. Dayon gipahigda niya si Maya sa banig nga gilatag sa salog.
Sa iyang bahin nagkalidades ang gibati ni Dan ning higayuna. Nahadlok siya nga basin may kakulian ang pagpanganak sa iyangasawa. Nahinumdom siya sa nahitabo sa pagpanganak sa asawa ni Miyot nga gidala sa ospital kay nag-una paggawas ang mga tiil sa bata. Gi-sesaryan ang asawa ni Miyot ug nakagasto silag dako. Naahat pagbaligya si Miyot sa iyang turo nga kabaw nga igdadaro aron may ikabayad sa ospital.
“Hala, Maya, utong pag-ayo,” agda ni Inse Balen. “Ayaw alang-alanga!”
Naputol ang paghanduraw ni Dan nga didto sa ilang kayda dihang gitawag siya sa mananabang, “Dali diri, Dan, aron siugan nimo ang tiyan sa imong asawa!”
“Inse, kautungon na ko,” ni Maya. “Hala, Dan, dungani pagsiog ang tiyan inig-utong niya,” ni Inse Balen. Unya miutong si Maya. Dugay ug taas. Nabatyagan ni Dan nga milagom ang nawong ni Maya, ingon sa tinanok nga puso sa saging. Gikuyawan siya. Basig madayunan kini ug dili na maulian sa maayong panimuot. Unya inanay nga milugak ang pag-utong ni Maya. Gipaningot kini pag-ayo. Gianam sab pagpahid ni Dan ang daghang singot sa iyang asawa pinaagi sa labakara.
“Uha! Uha! Uha!” Nabati ni Dan ang hilak sa puya nga bag-ong nahimugso. Ang una niyang liwat usa ka batang lalake. Gitan-aw ni Dan ang hitsura sa ilang anak nga gilimpiyuhan sa mananabang. May pagka amgid kaniya ang nawong, apan ang ilong hilabihan ka pislat, pareha gyud sa kang Maya. Iyang nasaksihan ang kahasol ug kalisod inig panganak sa usa ka babaye. Daw naglatay sa usa ka lugas lanot ang kinabuhi sa usa ka inahan. Labaw sa tanan, ang kasakit ug kalisod sa pagpalusot sa bata gikan sa bilahan sa inahan maoy usa ka sinatian nga malisod hikalimtan.
“Na hala, Dan. Nakaluwas na man si Maya maghinayhinay na lang sab ko,” ni Inse Balen. Nakita ni Dan nga nagpanglingi kaniya ang tigulang. Nakasabot siya. “Pilay akong obligasyon, Inse?” Mipahiyom si Inse Balen ug misulti “Panganay man kini, Dan, tagai lang kog usa ka libo!”
“Ako lang kining ihatod ugma sa buntag sa inyo, Inse.” Miyango si Inse Balen, dayong kanaog.
Human niyag pahimutang pag-ayo sa inahan ug anak sa gihigdaang banig sa salog, nagkutaw si Dan og gatas ug gipainom kang Maya. Mipaingon siya sa sala ug mihigda sa lantay. Samtang naghigda aron mopahulay, iyang nahanduraw ang kasinatian sa usa ka amahan sa pagkatawo sa panganay niyang anak. (Katapusan)