UMUNA iti amin... inkam man pay yabrasa ti ragsak ken dir-i daytoy nga espasyo para iti dinto kalipatan a promedyo nga inkur-it ti Team Philippines iti kalkalpas a SEAG 2019. Iti naragpattayo a kampeonato gapu kadagiti nalalaing nga atleta ken tattao iti likud ti panagtedted ti ling-et, dara, sakripisyo, determinasyon ken ambisyon a mangabak, yabrasa manen ti gumilgil-ayab a panagraem ken bimmato a saludar kadakayo. Ket tapno naan-anay ti intay panangammo kadagiti banbanag panggep iti SEAG... intay saggaysaen a sukayen.
Ngem sakbay ti amin, isingittay man biit ti sumagmamano met a paspasamak itay kallabes:
***
No adda man e-jeep a naimbentoda tapno makatulong iti saluad-salun-at, adda met gimmiddan a kalbit. Pagaammotayo a daytoy a desenyo ket nairanta a para iti NCR gapu iti polusyon. Ngem iti kalbit dagiti manag-obserba... saan sa kano nga agbalin dayta a klase ti jeep iti amin a paset ti pagilian. Daytoy ket baterya wenno kuryente ti mangpataray isu nga awan asukna. Ngem kuna met dagiti duoganen nga adda iti negosyo ti jeep wenno PUJ....templado ti pigsa ti e-jeep.
Saan kano nga agbalin daytoy kadagiti nangangato ken nasang-at a lugar kas koma ditoy Cordillera. Dayta ti gapuna no apay a naikamang ti parikut kadagiti maseknan nga ahensiya. Simmaruno manen ti isyu panggep iti “phase-out” kadagiti daanen a PUJ wenno pampasahero a jeep. Umanamong ti kaadduan dita a panggep. Ngem naaddaan iti parikut ta kaskasdi manen a ti kayat ti gobyerno a maisukat ket medyo addaan parikut.
Umuna ket ti desenyo, maikadua ket ti kinangina a saan kano a kabaelan dagiti driver wenno addaan jeep a masukatan. Iti desenyo, arigna ti kas kadakkel ti mini-bus. Kuna dagiti eksperto, no dayta a klase ti isukatmo kadagiti jeep ti Cordillera, amangan ta agsilang kano. Ammo ti amin a dagiti jeep ti Cordillera ket multi-tasking ti trabahona. Adda pasahero, adda pay kargana iti ngato ken likud. Ti baro a jeep, kunada ket awanan top-load a pagkargaan iti nateng wenno produkto.
Iti ababa a pannarita... napintas kano dagiti programa ti gobyerno. Ngem masapul kano a maadal a naimbag sakbay koma a maipursige a mandato. Ad-adalenda kanon dagiti pamkuatan a mangresolba iti daytoy a kontrobersiya.
***
Baro a lugan a mangsolbar kano iti nakaro a trapik iti deppaar ti NCR... nairuaren. Daytoy ti inawaganda iti “water jeep” wenno “ferry” wenno bassit a barko. Kannawidanen dagita a lugan para pasahero nga agdapdappat kadagiti isla ti Kabisayaan ken lumaud. Ti ruta ket iti nagbaetan ti Manila (NCR) ken kabangibang a disso kas Batangas, Laguna ken kabangibangna a disso.
Kuna dagiti eksperto, kadagita a disso, alaem iti tallo aginggat uppat kano nga oras a biahe sakbay a makagtengna idiay Manila. Ngem babaen iti water jeep wenno ferry, mapan kano laeng iti 30-45 minutes a biahe.
Sus, mayat, pards. Adu ti matulungan daytoy a kita ti transportasyon.
Kinapudnona, nangrugin ti proyekto ket libre ti aglugan agingga iti agtapos kano ti Enero kas dry run. Gimmiddan met ti pannakawakniten ti Pasig river kadagiti nakaparada a barge ken barko tapno nawaya a pakaaramatan dagiti “ferry” tapno makatulong iti mas naparpartak a transportasyon dagiti agindeg dita Metro Manila. Ti misyonna ket tapno maes-esan ti nakaro a trapik idiay Edsa. Mayat dagita a proyekto, pards, saan aya? Ti laengen kurang ket ti kanayonan a “ferry.” Mas ad-adu, maymayat. Ngem no sibibiag daydi lolok, agsakuntip manen daytoy, pards.
Mabalin nga ti umuna nga amadenna ket: “Apay nga ita laeng a napanunotda ti kasta a solusyon ket manon dagiti nagsusukat nga administrasyon? Imbag laketdin ta adda simmublat a Duterte... addaan napinget a determinasyon nga agsapul kadagiti solusyon ti parikut... saan a tay pinpinnabasol kada rinrinnikkiar ken pinnapapelan gapu iti personal a planoda iti pultiika. Imbes koma nga agtitinnulongda a mangresolba kadagiti problema... saan met ta tay agsuksuk-il kadagiti maibasnotda ti ar-aramiden dagiti annak ti sinalbag!”
Hehe..lolong, dikan agkomentaryo amangan ta maibus ti espasyotayo. Ikararagmo laengen a sapay koma ta masolbar pay ti parikut iti trapiko iti kabiitan a panawen. Suhestiyon dagiti sutil: tapno awan trapik, magmagnatayo laengen amin, period!
***
Indeklara itay nabiit ni Pres. Duterte a kalpasan ti Disyembre 31, dina kanon ituloy pay ti madama a martial law idiay Mindanao. Gapu iti daytoy, agsusupadi dagiti panirigan. Sabagay, umanamong met ti AFP ken PNP agsipud ta nakaalertoda met laeng uray awanen ti linteg-militar. Kayatna a sawen nga awanen ti pagdanagan dagiti residente. Mailagip a ti Martial Law iti rehiyon ti Mindanao ket indeklara ni Pres. Duterte idi Mayo 23, 2017 kalpasan ti Marawi City Siege iti terorismo nga imbasnot dagiti Maute-Islamic State of Iraq and Syria (ISIS).
Iti orihinal, 60 nga aldaw laeng koma ngem nailaylayon iti no mano a daras nga agpatingganto no Disyembre 31 ita a tawen. Ti laeng nakadadanag, kuna dagiti manag-obserba nga amangan kano ta umadu manen dagiti kalaban ti estado ti agsubli dita a rehiyon no awanen ti martial law. Mailagip manen nga idi Disyembre 4, 2009 ket indeklara met idi ni sigud a presidente GMA idi mapasamak ti Maguindanao massacre idi Nobyembre 23, 2009 a nakatayan ti 59 katao, 32 kadakuada ti taga-media. Ngem ti indeklarana a martial law ket nagleppas met laeng idi Disyembre 12, 2009.
Saludsod: Adda man wenno awan martial law... iti kaadu ti puwersa military ken PNP... apay dida kabaelan a rippuogen amin dagiti armado a managdakdakes dita a disso kas koma Abu Sayaf, KFR ken dadduma pay? Bassit ti bilang dagitoy, ngem apay a kanayon a makapuslitda tunggal umatake dagiti otoridad? Adda kadi pagkapsutan ti AFP ken PNP?
***
Intayon sublian ti tema, pards. Tallon a SEA Games ti nakipasetan ti Pilipinas iti uneg ti 14 a tawen. Ngem iti nagsaruno a dua, awan nabalbalinan dagiti atletatayo. Ingusgusugosdatayo dagiti kalaban ditoy Asya. Idi laeng 2005 a nakabales ti pagilian ta datayo ti nagkampeon iti likud a nababa ti bilang dagiti medalyatayo idi no ikumpara iti dagup ti medalyatayo ita a tawen nga immabot iti 387 a buklen ti 149-gold, 118-silver ken 120 bronze.
No koma nasudekka iti ginggined, inkarigatam ti bimmangon. Ket iti likud ti adu a sakripisyo ken napagtepkel a regget ken arapaap dagiti atletatayo...nagun-odtayo met laeng iti kamaudiananna ti kampeonatao. Adayo ti nangitarayan ti Team Philippines kadagiti nakabalubalna kas koma Vietnam – 98 gold, 85 silver, ken 104 bronze. Simmaruno dita ti Thailand, Indonesia, Malaysia, Singapore ken dadduma pay. Ngem iti likud ti balligi, sumursurot latta ti aniniwan dagiti kontrobersiya manipud pay sakbay ti SEAG agingga ita.
Manarimaan met ketdin ti imbestigasyon no aniaman dagiti nagkurangan ti nakuna a pannakaangay ti ay-ayam. Ngem ti dinto malipatan ket ti pakabuklanna a pakasaritaan dagiti amin nga inangayda a nagsasalipan dagiti adu nga atleta. Nagkaykaysa ti amin a simmaludo iti bara ti abrasa dagiti Filipino kadagiti gangannaet nangruna iti impakita a tured ken pangisakit ti maysa a surfertayo a ni Roger Casugay a nangisalakan ken patay iti nakabalubalna a maysa nga Indonesian. Sabagay, naka-gold met laeng ti natured a Pinoy.
Rag-o ken pannakaitayok ti Pilipinas ti intay naragpat gapu iti SEAG ket gapu iti raem dagiti gangannaet kadatayo, amangan ta maulitto manen a datayo ti mangimaton iti nasao a pasalip pang-Asya. Manipud organizers, volunteers, bisitas, atletas ken aminen nga adda iti likud ti balligi... ti inkam panagraem.
Agbiagtayo amin! Mabuhay Pilipinas! Adios mi amor, ciao, mabalos!