MAKAPAKUGANG kining reports sa Sun.Star Cagayan de Oro nga gisulat ni PJ Orias kabahin sa pagsaka sa gidaghanon sa mga batan-on nga nangabuntis.
Tiaw mo, basi sa Philippine Statistics Authority diha sa ilang National Demographic and Health Survey, nasuta nga 15 porsiento sa mga batan-ong kababayen-an nagpanuigon 15 ngadto sa 19 anyos nagbaton na og anak, kana, itandi sa national level nga duna lamay nieve porsiento.
Ang labing makapakugang sa reports mao nga sa 13,405 nga mga nanganak, 79 niini nagpanuigon lamang og 10 ngadto sa 14 anyos, unya ang 1,763 niini nagpanuigon og 15 ngadto sa 19 anyos.
Niadtong 2018, sa 6,998 ka mga babaye nga nanganak, 14 niini nagpanuigon og 10 ngadto sa 14 anyos.
Hinuon, wala mag-inusara niini ang Cagayan de Oro o Pilipinas sa problema sa teenage pregnancy. Sa bisan asang nasod sa kalibutan, nagsaka usab ang kaso sa mga teenage pregnancy. Ngano man?
Walay babaye nga mosugot nga magbuntis sa iyang linghud nga panuigon. Wala man nila tuyoa nga magmabdos apan tungod sa daghang mga rason wa gyud nila mapugngi.
Ang labing komon nga hinungdan sa teenage pregnancy mao kining gumikan sa paggamit og drugas ug ilimnon nga makahubog, low socio-economic status, peer pressure ug sexual abuse, o pagka-impluwensiya sa nakita diha sa TV ug mga salida.
Ang dakong pangutana karon, unsa may gihimo sa gobiyerno aron kaminusan o maundang kining problema pagdaghan sa mga batan-on nga nangabuntis.
Ang labing lig-on nga solusiyon niini magsukad gyud diha sa panimay. Kon maayo ang relasiyon sa pamilya, imposible nga moabot sa ingon niini ang problema sa ilang mga anak.
Diha sa maayong pagmatuto ug paggiya malamdagan kanunay ang anak sa maayo ug insaktong gawi sa ilang pagkinabuhi.
Apan kon napabayaan lamang ang kabataan, ug didto na modangop sa ilang mga higala, nan, kon matunong nga bad influence ilang grupo segurado nga dautan usab ang lintunganay sa ilang pundok.
Dako usab og responsabilidad ang eswkelahan. Kinahanglan sobsob kining pag-edukar sa mga tunghaan kabahin sa daotang resulta sa teenage pregnancy.
Ang ubang tunghaan, nagdaseg sa pag-apod-apod og condom kay nahibaw sila unsa ka agresibo ang mga estudyanti ug gusto mangahas sa pag-ekspermento.
Dili baya pud nato isentro diha sa kababayen-an ang solusiyon. Kinahanglan edukahon sab pag-ayo kining mga batan-on nga kalalaken-an. Tungod ba kay dili sila mabuntis ug igo matagbaw, kalimtan nila ilang responsabilidad?
Ipasantop nato sa kalalaken-an nga mga batan-on ang ilang kaakohan paglihay sa pagpangbuso sa kababayen-an kon wala silay tumong nga mohangop isip himuon nilang kabahin sa kinabuhi.
Subo lang palandungon nga mao kini ang kamatuoran sa atong palibot. Daghan sa mga batan-on karon wala na magpakabana sa daotang resulta sa ilang gihimo nga kalipay.