SAMUEL P. RUSIANA
Bato, Samboan, Cebu
SI VILMA nga nagpuyo sa lungsod sa Buenavista hilabihan ka palautang. May trabaho siya ug ang iyang bana, apan ang ilang gigasto subra pa sa ilang kinitaan. Dili siya bation og kaulaw sanglit naanad na nga mangutang. Maayo siyang modiskarte kay bisan og taas na ang listahan sa iyang utang makumbinsir gihapon niya ang tag-iya sa tindahan aron madugangan ang iyang utang. Mahilig sab si Vilma nga magpakiluoy ug mamakak aron lang makautang, apan panahon sa pagbayad lisod na makontak ug maglikay-likay. Kon paninglan masuko. Kanunay lang mosaad nga mobayad. Usahay gani dili na kini mobayad, labi na kon way gipirmahan nga kasabutan.
“Kung ano ang di mo gusto, huwag gawin sa iba. Kung ano ang iyong inuutang ay siya ring kabayaran,” tipik sa awit nga gipaminaw ni Vilma samtang naghunahuna asa mangutang. Nakahinumdom siya nga nahiabot gikan sa Kuwait ang bana ni Nora nga suod niyang higala. Klasmeyt niya sa Nora kaniadto sa hayiskol. Nalipay si Vilma kay masulbad na ang iyang problema kay adunay mopahulam og kuwarta. “Wala may tawo nga napreso sa utang,” tuaw niya sa iyang kaugalingon.
Pagka sunod adlaw miduaw si Vilma sa pinuy-anan ni Nora.
“Klasmeyt, kumusta na? Miabot na diay imong bana gikan sa Kuwait?” timbaya ni Vilma.
“Miuli siya kay paoperahan namo among anak nga dunay bato sa kidney,” ni Nora.
Dihang nakakita og higayon sekreto si Vilma nga mihangyo kang Nora, “Pwede ko makahulam nimog kuwarta, bisag ‘ten thousand’ lang? Sa sunod semana pa ma-release akong loan,” pamakak ni Vilma nga nagpakiluoy.
“No problem. What are friends for? Pero seguraduha pagbayad kay gamiton nako sa pagpa-opera sa akong anak!” matod ni Nora nga mikuha og kuwarta.
“Pila ang interest?” ni Vilma human madawat ang kuwarta.
“Wala nay tubo. Ang importante nga mabayran lang nimo,” ni Nora nga gibati og kaluoy.
Paghiabot sa adlaw nga ilang gikasabutan nga bayran ni Vilma ang iyang utang kang Nora, dili na si Vilma makontak ni Nora. Personal nga miadto si Nora sa balay ni Vilma aron maningil.
“Saad-saad ka, wa man diay klaro. Kon nakahibawo pa ko ingon diay ana imong style, wa na lang unta ko magpahulam nimo!” yawyaw ni Nora.
“Mobayad lagi ko. Na-delay lang ang release sa akong loan!” pamakak ni Vilma nga naulaw.
“Klaruha anus-a kay gamiton na nako ang kuwarta,” ni Nora nga puwerteng sukoa.
Sukad nabaniog sa ilang dapit ang gibuhat niya kang Nora, naglisod na si Vilma pagpangutang, labi na kay daghan pa siyag utang nga wala kabayri. Tungod niini misamot ang iyang problema. Hapit na siya malumos sa utang kay hapit tanang nagpa-loan iyang gi-aplayan.
Usa niana ka higayon misuroy si Vilma sulod sa merkado aron mangita og kautangan. May kolektor sa ‘lending’ nga miduol kaniya.
“Ma’m, ako si Tirso, adunay promo sa among lending. Basin interesado ka?” sa kolektor nga mitanyag kang Vilma of loan.
“Di ba dako ang interest?” ni Vilma nga nalipay kay masulbad na ang iyang problema.
“Gamay ra ug dali ra nimo makuha ang ‘loan,’” ni Tirso.
Mi-aplay og loan si Vilma aron ibayad kang Nora ug sa uban nga giutangan niya. Apan ang nahulaman niyang kuwarta kulang pa ibayad sa tanan niyang utang.
Pag-abot sa adlaw nga naningil na si Tirso, naglikay-likay si Vilma kay wala siyay kuwarta nga ikabayad. Gipangita siya ug naabtan nga nag-estambay sa balay sa iyang amiga.
“Ma’m, maningil ko sa imong utang,” ni Tirso nga gipaningot sa pagpangita kang Vilma.
“Sir, di ko kabayad nimo karon. Pwede balik lang sunod semana?” hangyo ni Vilma. Apan human milabay ang pipila ka semana wala gihapon matuman ang iyang saad nga mobayad.
Usa ka adlaw nagkagubot ang mga tawo sulod sa merkado kay namatay si Vilma human pusila sa wa mailhing mamumuno. Miduaw si Nora sa haya ni Vilma aron mopadangat sa iyang pahasubo sa pamilya niini. Naluoy siya sa gidangatan sa iyang higala. Wala kini mapriso tungod sa utang, apan namatay hinuon gumikan sa utang. (KATAPUSAN)