HAPIT na mokilumkilom apan wa lang gihapon mopauli si Pedro sa ilang balay. Gituyo niya nga maglangay-langay tungod sa gilaraw niyang dautan ning hapuna.
“Makabalos na gyud ko nimo, Gaw Paulo, sa dili madugay,” matod niya sa kaugalingon samtang nagpahiluna sa iyang kabaw ilawom sa dakong punoan sa mangga.
Wala siya malimot niadtong higayon nga mihangyo siyag bisan gamayng tabang pinansiyal aron ikaayuda ug ikasuhol sa mga tawo nga motabag ayo sa naguba nga luwang sa ilang basakan. Kabilin pa sa ilang ginikanan kining maong basakan ug bnagpulihay siya ug si Paulo pag-ugmad niini. Duha ra ka managsuon ang ilang tagsa-tagsa ka amahan. Silang si Paulo ang mitikad niini kay ang ilang ubang mga igsuon may tagsa-tagsa ka trabaho ug walay hilig sa uma. Tinuig ang ilang kasabutan nga magpulihay og tikad niini sanglit kaduha man makaani sa usa ka tuig.
Semana pa lang human sa katapusang ani ni Pedro ning tuiga. Walay kasayuran si Paulo sa gilaraw niya nga dautan sa ilang basakan. Human ikapahiluna ni Pedro ang iyang kabaw midali siyag adto sa ilang basakan. Gianinaw niya ang palibot pagtino kon aduna pa bay laing mga tawo. Di siya buot nga may makasaksi sa iyang pagabuhaton. Gipanguhaan niyag mga bato ang ubos nga bahin sa mga luwang sa ilang basakan aron kon mokusog ang uwan modahili kini ug mobanlas sa ubos. Nagdali siya kay hapit na motikyop ang kangitngit.
Daw gibuligan siya sa kahigayunan. Nagkulismaot ang dagway sa kalibutan human kini gihabulan sa bagang dag-om ang tibuok kalangitan. Mibathay ang gamayng pahiyom sa iyang panagway. Ug napanglantawan niya ang nagsingabot nga panghitabo.
Midali siya pagbiya sa iyang nahimutangan ug mipauli subay sa gamayng dalan-dalan aron walay makakita kaniya. Misugod na sab ang pagpangatagak ang dagkong lusok sa ulan. Igo lang siyang nahiabot sa ilang balay mibundak ang makusog nga uwan, dungan ang hinaguros sa hanging habagat. Gisugat siya sa iyang asawa nga nagbitbit og tualya nga iyang ikapnarapo sa iyang kalawasan nga natumog sa ulan.
“Hain man diay ang mga bata, Day Mildred? Manihapon na kita,” ni Pedro.
“Mangadto man daw to sila sa atong basakan kay manulo og mga baki,” tubag ni Mildred. Mitingkad ang mga dalunggan ni Pedro sa iyang nabati.
“Unsa?” Nahasinta si Pedro. Wala na lang siya mag-ilis. Midali siyag kanaog aron agpason ang iyang mga anak. Gikulbaan siya samtang paspas nga naglakaw rumbo ang ilang basakan. Naputos sa kangitngit ang palibot. Bugtong kinidlap lamang sa kilat ang naghatag og gamayng kahayag sa iyang giagian.
Gikan sa iyang nahimutangan nakita niya ang siga sa mga plaslayit nga nag-ikis-ikis didto sa unahan. Apan wala magdugay kalit may milugan-ob. Wala na niya igkita ang kaganinang siga sa mga plaslayit. Gipaspasan niya ang iyang mga lakang nga daw nakiglumba sa pinitik sa iyang kasingkasing. Walay laing misantop sa iyang hunahuna. Dili unta tinuod ang iyang katahap sa nabati niyang linugan-ob didto dapit sa ilang basakan. Wala gyuy laing basulon kon dili siya, kon tinuod man ugaling ang iyang pagduda.
Sa iyang paghiabot sa ilang basakan wala na niya hiabti ang iyang mga anak. Misamot ang kakulba nga iyang gibati dihang iyang nasuta nga maayong pagkaguba ang ilang basakan ug ang mga yuta gibanlas sa kinaubsang bahin uban ang iyang mga anak.
Tiyabaw ni Pedro ug ang dinahunog sa dalugdog maoy nabati ning gabiing nagbasol ang tawong isipan. (Katapusan)