KUWANG? Asa na man diay ang dakong kwarta o pundo nga giandam sa Department of Public Works and Highways (DPWH) nga ibayad sa mga tag-iya sa yuta nga maagian sa Metro Cebu Expressway (MCE) nga magsugod sa bukid sa dakbayan sa Naga hangtud sa dakbayan sa Danao?
Makapahibung ang gisulti ni DPWH-7 Regional Director Edgar Tabucon nga naurong ang trabaho sa dalan kon highway nga motadlas sa kabukiran sa Sugbo gikan sa Naga City ug kutob sa Danao City tungod, matud pa, kay ang mga tag-iya sa yuta di mobiya sa ilang dapit kon di makumpleto og bayad ang ilang yuta ug balay.
Atong nahibaw-an sa miaging tuig nga duna nay dakong pundo ang kagamhanan alang sa pagsugod sa MCE, nga usa sa mga proyekto sa administrasyon ni Presidente Duterte. Gani, atong mahinumduman nga nasuko si Presidente Duterte nga dugay nasugdan kini nga proyekto, nga maoy usa sa mga hinungdan nga gipuli si Tabucon nga director sa DPWH-7.
Matud pa sa taho, nga ang kadaghanan sa mga tag-iya sa yuta ug balay nga maagian sa MCE di na mosugot nga masugdan ang trabaho samtang di pa sila mabayran sa tibuok nga presyo nga ilang gikasabutan kay kadaghanan kanila nagduda nga di nya sila mabayran kon maguba na ilang balay ug maagian na sa dalan ang ilang yuta.
Di ikahibung kon magduda ang mga tag-iya sa yuta ug balay nga di nya sila mabayran kon mahoman na ang dalan tungod kini sa ato na nga nasinatian sa mga nangagi nga trabaho sa DPWH sa susama nga proyekto nga ang mga tag-iya sa yuta mapul-an og balik-balik sa DPWH aron lang pagkobra sa bayad.
Ang nakaayo unta sa kini nga proyekto kay ang mga tag-iya sa yuta ug balay nga maagian sa dalan misugot nga ibaligya ang ilang yuta sa gitawag nga “negotiated sale”. Sa ato pa dali ra unta nga masugdan sa DPWH ang trabaho sa dalan kay nagkasabut na man sila sa presyo sa mga tag-iya sa yuta.
Tungod sa dakong apan kalit nga nausab ang hunahuna sa mga tag-iya sa yuta. Sa ako na nga gisulti sa unahan nga di ikahibung nga magduda ang mga tag-iya sa yuta nga di mabayran kay og ang DPWH ang maggunit sa kwarta dugay jud itunol ang bayad unya daghan pa kaayo nga rekisitos ang pangayoon sa tag-iya sa yuta.
Nakahinumdum na nuon ko sa dihang ako pa ang head sa legal sa Metro Cebu Project Development (MCDP) ug sa road-right-of-way (RROW) (tuig 1991) nga nahimo namo nga bikil sa legal sa DPWH tungod kay maayo na kaayo ang among sabut sa mga landowner apan di dayon mobayad ang DPWH.
Karon nagtinukloray si Director Tabucon ug Naga city Mayor Val Chiong kabahin sa ilang responsabilidad sa pagnegosyar sa mga tag-iya sa yuta. Gipanghimakak ni Mayor Chiong nga dunay nga koordinasyon nga gibuhat ang DPWH. Matud pa ni Mayor Chiong, igo ra sila nga gipahibawo sa DPWH kabahin sa RROW. Gitakda nga mahuman ning dalan sa 2022.