UMADANI manen ti Abril 30...ti panagngudo ti pannakaisanud ti rangettayo kontra Covid-19. Ngem ti higante ita a saludsod: Agungto ngatan wenno adda pay sumagsaganad a pannakaisanudna? No maibase ngamin kadagiti rumrummuar a datos dagiti paspasamak a mangidagup iti bilang dagiti agpospositibo, agim-imbag ken pumuspusay... kasla mangiparpartaan, kunada, nga adayo pay ti ungto ti ranget. Kasla kano adayo pay a maungpottayo ti ngudo ti panagrigat ken sakripisyo. Adda pagsasao... nga iti kano tunggal kasipngetan, adda sadiay ungto ti lawag wenno sirnaat.
Iti likud kano dagiti nangisit a kaulpan, adda rimat ti siray ti init. Ngem iti likud dagita a pangngarig ken panirigan... adda met tay sumilsilod a parikut: No dipay naungpot ti pannubok, adu pay dagiti tumuon ken sumukat. Ti laeng kambiyona, pards: Amin kano a parikut, adda katukadna a solusyon. Nauuneg dagita a pangikugnalantayo kadagiti panagtimbang tapno tumibker ti takder kontra iti agdama a delubyo... Covid-19. Ngem naim-imbag nga intay kalien manen dagiti ramotna bareng a manges-es iti danag ken parikut iti agdama.
***
Unaentayon ti agdama nga addang ti gobyerno iti kontra kenni Covid-19. Saan a nagsardeng ti administrasyon-Duterte a nagsapul kadagiti pamkuatan iti likud dagiti negatibo a basnot. Naimuntar dita dagiti pammilin kadagiti amin nga ahensiya para iti tinnulong nangruna no kasano a matulongan dagiti naapektaran. Umuna iti amin ket no kasano a maep-ep ti bisin. Saksi ti kaadduan nga adun dagiti immawat iti ayuda, nupay iti likud dagitoy ket adu latta dagiti pammabalaw. Maymaysa laeng ti nasiriptayo a gapuna: Iti likud ti dir-i dagiti naayudaan, ad-adu dagiti saning-i ken sakit ti nakem a limtuad. Saan kano a nainkalintegan ti pannakaiwaras ti ayuda wenno tulong. Imbes kano a dagiti marigrigat ti nagpasar, dagiti kano met addaan ti nagsagrap.
Maymaysa ti rason, pards: Listaan ti ramot ti amin. Kunada...kadduan kano kadagiti karaman iti listaan a naayudaan ket am-ammo ken kabagyan dagiti nagilista. Adu dagiti limtuad a pinnabasol. Adda met sungbat ti gobyerno: No siasinunto man dagiti naglablabes ken nagkurang iti akmenda...adda agur-uray kano a pannusa kadakuada.
Tsk tsk... arig agpalimostayo la ngaruden iti tulong ta adun dagiti agbisibin a kailiantayo...adda pay laeng dagiti napupuskol ti rupa ken bitukana ti nakalemmeng kadagiti kasipngetan. Ngem ala, saan a maymaysa ti aldaw. Dinto mailemmeng ti buyok. Nakatanggaya dita ti gemgem ni karma tapno mapagnakem dagitoy. Ngem sapay koma ta dipay naudi ti amin.
***
Adu dagiti naiparit tapno matun-oy laeng ti naannayas a programa kontra Covid-19. Immuna a dimmupag ti kidag ti social distancing. Saludsod: Maipatpatungpal met la kadi daytoy? No sibibiag daydi lolok, maymaysa ti ikkisna: Adu ti palpak iti implementasyonna! Mariakusina...no pudno ti dir-i ni lolok, masapul nga agtignay a sigida ti gobyerno.
Ngem guray, pads...ania aya dagiti nasiimda a kapalpakan iti implementasyon ti physical wenno social distancing? Iti datus ti Karit, adda sumagmamano a nangangato a turayen ti gobyerno (mayors/governors) ti inimbestigaranda gapu kadagiti panaglabsingda kadagiti annuroten ti ECQ.
Umuna dita iti social distancing. Agasem ket adda dagiti lugar nga adda pay naangay a paboksing, pabolang, tong-it ken adu pay a klase ti pagdudupong dagiti umili iti maysa nga okasyon. Praktikaledad laengen ket kadagiti merkado-publiko. Arig agdedekket dagiti tao. Nakurang ti disiplina, kunada. Dayta ti gapuna no apay a naingetan babaen iti pammilin ti DILG dagiti annuten iti physical distancing kadagita a disso. Adda nagaramid iti iskidyul ti panagpalengke manipud barangay ken distrito tapno di unay umadu ti tao iti inaldaw kadagiti lansangan.
Ngem adda latta met dagiti subeg. Arestado dagitoy ken nakassuan. Dayta ti rupa ti panagbisin. Ta kas kunada ngarud... no agbisin, mapilitanka a kumpet iti patadem (kapit sa patalim). Malipatam kano ti legaledad no agsiraaw ti tiyan nangruna kadagiti addaan sagubanitna a marigrigat. Simamatatayo amin kadagita nga eksena... ngem kasanotayo a makatulong no agpapadatayo met a nagbisin gapu kenni Covid-19? Dagiti laengen kailiantayo nga addaan pannakaawat ken addaan rikna ken puso a sumaranay ti saluadtayo a kas katulongan ti gobyerno. Ngem para kadagiti mamiraut ken makariknan iti sanaang ni bisin, ditay mapabasol no adda agtabbaaw ken makaaramid iti maikaniwas. Kunada ngarud: Taotayo laeng. Padapadatayo a naparsua, nupay nagduduma ti intay pagtaktakderan a patar ti biag.
***
Kudos kadagiti amin a kailiantayo a situtudyo a tumultulong kadagiti agkasapulan. Kadagiti addaan a di nangiyimot iti asisteda... nangruna kadagiti adda iti serbisyo dagiti health workers ken frontliners nga agsebsebba ken patay tapno makatulong a mangsalba iti biag. Kudos manen kadakayo. Ngem ti anglemna, dagita a taklintayo kontra Covid-19 ti agdagdagrap pay iti pannakaumsi ken pannakairurumen. Ditam kabsat a matimbang ti kinasiasino ti pulitayo. Nakababain ngem dayta ti pudno. Imbes koma a raementayo ken tulongantayo koma ida (frontliners) iti peggad nga inda bakbaklayen tapno sumalbar iti biag... saan ta kasla karugittayo ketdi ida ken kaumsi iti kagimongan. Nakasaksakit a panunoten a no sinno pay ti saluadmo, kayatmo pay nga irurumen.
Iti kallabes, adun kadagiti adda iti frontlines ti nagpositibo iti Covid-19. Adu kadakuadan ti pimmusay. Ngem saan a naligsay ti gartem dagiti kas kadakuada tapno mangisakit. Saanda a naupay ken nagamak iti pangta ni patay. Kuna dagiti makarikna nga umili: sapay koma ta dinto kalipatan dagita a sakripisyoda. Sapay koma ta adunto pay a kaputotan ti sumaruno a puli tapno agtultuloy ti napudno a sirbisyo kadagiti umili.
Kinapudnona, kanayon ti pangta ken ballaag ni Presidente Duterte kontra kadagiti agar-aramid iti di maiparbeng kontra kadagiti frontliners. Uray dagiti ospital a di umawat kadagiti addaan sagubanit iti daytoy a panawen, nadagsen ti ballaagna. Kinapudnona, inlatangnan ti makatawen a sueldona kasta met ti anakna a ni Davao City Mayor Sara Duterte tapno makatulong kadagiti frontliners ken biktima ni Covid-19. No koma ta kasta ti amin a kapanunotan ken karirikna dagiti kailian... iti panagkitak, di unay sumamay ti saem nga it-itden ni Covid-19.
Kudos met kadagiti nadumaduma a grupo ken indibidual a nangisayangkaten kadigiti bukodda a gannuat tapno mangep-ep iti an-annayen dagiti biktima ni Covid nangruna kadagiti pamilya a naawanan iti ingungoten. Narigat a tukoden ti panangisakit. Ngem saan a matmaturog ti kinapudno iti timbangan ti Apo sadi Langit. Adda imbag a katukad iti tunggal sakripisyo ken panangisakit. Ket babaen iti nagkaykaysa a maris a sagudayen ti nagkaykaysa a pammateg... dinto maisa daytoy a pondasyon a kas baton-lagip ni Juan dela Cruz ita ken iti panungpalan ni Covid-19. Sangkamaysatayo koma a kumararag a sapay koma ta agrupsan ti basnot ken pannubok ditoy lubong gapu kenni Covid-19.
Sapay koma ta ililikudna, mas natibtibkerto manen a pondasyon ti pulitayo ti intay itandudo a gamuluen. Adios mi amor, ciao, mabalos!