KAUSA niingon si Senador Lito Lapid nga wa siya makatubo kay sa bata pa, siya maoy suguon sa pagpangahoy para isugnod. Pareho ming duha, nangahoy ug wa katubo.
Apan di sama sa inano nga gipangutana nganong wa siya modako. Matod pa niya, “Alang-alang, namatay man akong mama ug papa sa bata pa ko. Way nagpadako nako.”
Hilom si Lapid sa panahon sa national public health emergency tungod sa paghugpa sa novel coronavirus disease (Covid-19), busa nabalaka kog unsay nahitabo sa popular kaayo nga aktor ug senador.
Hangtod nga nipasaka siyag balaodnon nga magprotihir sa mga kabus kon dunay nasudnong kalamidad nga ideklarar ang presidente o ideklarar nga lokal nga state of calamity sa mga gobernador ug mga mayor sa mga syudad o kalungsoran.
Ang Senate Bill No. 1525 nga gipasaka ni Lapid, kon mapasar nga usa ka balaod, magmando nga temporaryong isuspenso ang mga evictions, ang pagpahawa, ingon man ang pagkolekta sa abang sa mga residential units sa panahon sa lokal ug nasyonal nga katalagman.
Ang moratorium sa eviction ipatuman sa bisan unsang hinungdan nga kalamidad. Apan di makapahimus niini kadtong lessee/sublessee nga nakahimo og criminal act nga naghulga sa kinabuhi, lawas ug kabtangan sa lessor, sublessor o tag-iya ug sa laing nangabang o staff sa luna nga nahimutangan sa residential unit.
Matod pa ni Lapid, ang pagsuspenso sa abang ug mga evictions makatabang sa mga kabus nga bktima sa mga ekonomikanhong epekto sa mga kalamidad sama sa atong nasinati atol sa Covid-19 pandemic.
Tungod sa istrikto nga mga ladga sa pagkontrolar sa pandemic, napugos ang mga negosyo sa pagsira, nawad-an og trabaho ang mga kawani busa wa nay kwarta nga ikaabang sa ilang gipuy-an, matod pa niya. Ang moratorium sa abang ipatuman sa mga “residential units” nga naglakip sa mga “apartments, houses, dormitories, rooms and bedspaces.” Mahimo usab kining ipatuman sa commercial or office space sa micro, small and medium enterprises (MSMEs) agad sa kalihim sa Department of Trade and Industry. Sa pagkakaron, ang nag-abang sa ilang gipuy-an gipanalipdan ubos sa Republic Act No. 9653, ang “Rent Control Act of 2009.” Ubos niini, ang abang sa mga residential units di maumentohan og labaw sa 7% matag tuig kon mao ra gihapon ang nag-abang. Apan ang lakip niini kadto lang ang binuwan nga abang hangtod sa P10,000 sa National Capital Region ug sa ubang highly urbanized cities ug hangtod sa P5,000 sa ubang mga dapit. Gidili niini ang eviction sa nagpuyo bisan pa kon gibaligya o giprenda ang giabangan nga gipuy-an. Gitugotan ang judicial ejectment kon ang nag-abang wa kabayad sa abang sulod sa tulo ka buwan. Apan di mahimong ground sa judicial ejection kon ang nagpaabang wa modawat sa abang. Ang buhaton sa nag-abang mao ang consignation, ang pagdeposito sa abang sa city or municipal treasurer, barangay captain o sa bangko ubos sa ngan ug notisya sa lessor kon nagpaabang. - edbarrita@gmail.com