TUNGGAL uged, adda inggana. Binnatem man ti lastigo, addanto pakagsatanna. In short, adda paginggaan ti amin ditoy rabaw ti daga. Awan ti banag nga agnanayon lattan. Agrupsanto ti pigsa. Mamkinto ti biskeg.
Agparintumengto ti pigsa. Ngem kenni Covid-19 a maysa a kita manen ti nainsangalubongan a delubyo... sadinto ngata ti patinggana? Adu pay ngata a biag ti idalitna sakbay a sumina iti daytoy a siglo? Mano pay ngata a binulong ti nakaparsua-an ti inna rurusen santo aglumen.
Maymaysa laeng ti sungbat dagita a saludsod: Ti Apo laeng a Namarsua ti makasungbat ken makaidekta iti masakbayan ti lubong. Isu ti nangpartuat iti amin... isu laeng ti makaited iti pinal a destinasyon ken uged ti tunggal nakaparsua-an nga Isu ti akin-nakem ken nagayatan. Iti dayta a tema, kayatna kadi a sawen nga iti agdama... masubsubok tayo babaen iti daytoy a Covid no sadino ti paginggaan ti kired ken panamati nga agsammaked Kenkuana?
***
Adu ti mamati a maysa ni Covid-19 a porma ti pannubok iti tibker ken lap-it ti tunggal parsua iti sangalubongan. Napategtayo iti Namarsua ngem adda dagiti pamuspusanna tapno masubok ti kinatao dagiti annakna. Kayatna a sawen, iti daytoy a panawen, adun dagiti sukir a simmiasi ti desdes nga inlatangna kadatayo. Nagtamedtayon kadagiti naiwaras a sairo iti lubong a mangsulisog kadatayo. Adu ti namati iti sulisog ket napurardan kadagiti ballikog a kari ken partaan.
Sa ita a masapsaplittayon iti pungtot ti Mannakabalin babaen kenni Covid-19, ita laeng nga intay naripirip ti naaramidtayo a biddut. Ita tayo laeng a naamiris a datayo ti nagkurang ken naglablabes iti laksid ti pammateg ken panangiwanwan nga inaramid ti Apo. Iti ababa a pannao, mabalin a pudno ti pagarisitan ken pangngarig dagiti nalilinteg a kunaenda a ni Covid-19 ket paset ti subok iti kinataotayo tapno maamiris dagiti nagkurangan ken nagbasbasolan.
No sibibiag la koma daydi lolok, makunana siguro: Isu ngarud a timmaud ditoy lubong ti anak ti Diyos tapno subbotenna ti basol. Nasubbot. Ngem kalpasan iti pannakailansana iti krus sadiay Kalbaryo...nagsubli ti tao a nagbasol. Imbag ketdi ta saantayo pay a naukom gapu kadagita a basol. Maysa laeng a partaan ni Covid-19 a rumbeng nga intay agsubli iti dalan nga inlatangna kadatayo, saan aya? Awan komentok iti dayta, lolong. Sayang ta saanka a nag-qualify a nagbalin a santo.
***
Adu nga adal ti idardarirag iti agdama ni Covid-19. Umuna... pagtitinnulong iti maymaysa a turong. Ngamin, kadagitoy a tiempo, adu nga agpayso dagiti agintutulong... ngem iti likudan dayta nga aramidna, adda naalsem ken nalimed a planona. Saan nga iti amin, ngem adda dagiti agintutulong ngem adda kasukatna... mabalin nga iti pulitika wenno kaarngina a panggep. Nupay adu met dagiti naimpussuan ti inda panangsaklolo kadagiti biktima... adu met dagitay kayatda laeng ti agparammag tapno agbalinda kano a nalatak iti kagimongan. Maikadua a ramen ti adal ni Covid-19 ket ti panagsisinnakit wenno panagpipinnateg. Ngamin iti kastoy a delubyo, magmagna latta dagiti sairo. Napukawen ti ayat iti puso dagiti dadduma. Bagida laengen ti napateg kadakuada uray pakatayanen ti dadduma. Napukaw nga unabis ti asi ket nagbalin da a manangirurumen ken manangikuspil.
Saan aya nga adda napateg nga adal: Ayatem ti padam uray pay no kabusormo. Mapaspasamak ngata daytoy iti panawen ni Covid? Nabaliktad san, pards para kadagiti limatek. Ipusko, guyodko! Wenno “Buntot ko, hila ko” iti Filipino.
Iti ababa a pannao, bay-am ida nga agrigat basta saan nga agsaraaw ti tianko. Iti mas ab-aba a panirigan: Adun dagiti panagbubukod. Awan biangna kadagiti agbisin no daytoy ket nabsog. Daytoy ti gapuna no apay nga adu dagiti agmirmiraot iti bisin nangruna no dida pay nakadimol iti uray tipping ti ayuda ta binuakaw dagiti buwaya.
***
Adu ti maassian kadagiti “frontliners” ken healthworkers a mangipuspusta iti bukodda a biag para iti kaadduan. Ngem ti imasna, isuda pay dagiti malislissian ken karugit dagiti di makaawat iti kagimongan. Imbes koma a raementayo ida iti kinabannuarda, saan met ta para kadagiti dadduma, amangan kano ta isuda pay ti pagtaudan ti virus gapu ta kanayonda kano a makipulpulapul kadagiti addaan sakit a Covid.
Tsk tsk... dayta, pards ti mangipakita nga adda dagiti kailiantayo ti nakullaapanen ti sairo ti utekda. Adun dagiti pasamak nga intay nasalaw panggep iti kasasaad dagiti agsirsirbi a kas frontliners ken health workers. No masabatda ni frontliner a naggapu iti ospital, lislissianda. Dida pay ilugan dagitoy kadagiti pang-publiko a lugan gapu iti amakda nga addaanda kano iti virus. Gapu kadagita nga eksena, impamuspusan ti gobyerno a maibalay dagitoy (frontliners a medikal) iti sangkamaysa a taeng nga arig didan makita dagiti patpatgenda iti biag.
Maymaysa laeng ti gapuna: Tapno makapagsirbida kadatayo nga umili kontra iti Covid-19. Iti kasta a takder ti biagda... adda pay laeng kameng ti kagimongan ti mangkondena kadakuada? Karugitda ti trabaho dagiti salbar ti biagtayo? Ania klase ti panunot dagitoy. Agtinnag piman a sinnaay ken pasnaang laengen ti rikriknaen dagiti frontliners. Isuda dagiti tao nga umuna nga atalan ken kaptan ti sakit ngem ikagkagumaanda ti sumarsaranget para kadatayo. Ditay kadi makonsensia no intay ida karugit iti trabahoda? Sapay koma ta kalpasan nga aglumen ni Covid-19 ket matalliawtayto ida ken pagyamanan iti kinabannuarda. Di rumbeng a kalipatan ti pasetda kontra Covid-19 para iti proteksiyon ti sangapagilian. Agsaludokami kadakayo amin a frontliners. Itultuloyyo kadi koma ti akemyo tapno masalbar dagiti kailiantayo. Dinto kalipatan ti kinaturedyo iti daytoy a gubat kontra Covid-19. Agbalinto a lagip ken muhon ti kinabannuaryo kadagiti sumangbay pay a kaputotan.
Agdama a kontrobersiya ti edukasyon. Mapadpadaanan ti Agosto kas naitani itay kallabes a panaglukat dagiti klase. Ngem adu a nagannak ti tumubtungar. Iyamakda dagiti annakda amangan ta makaalada iti Covid-19 no maipilitda a sumrek iti pagadalan iti daytoy a panawen. Mailagip a mismo a ni Pres. Duterte ti nagkuna a no awan pay ti bakuna contra Covid-19, di rumbeng nga agsubli dagiti ubbing iti eskuelaan. Banag a tinubngar dagiti kontra-Digong. Adu met kano dagiti pamkuatan tapno agtultuloy a makaadal dagiti estudyante. Uray kano iti on-line ken kaarngina a pamuspusan, mabalin kano a maipakat. Ngem kuna met dagiti nakukurapay a nagannak, dida kabaelan ti gumatang kadagiti ramit tapno laeng makaadal dagiti ubbingda babaen ti on-line. Kuna met dagiti eksperto nga adda met dagiti mabalin kano nga ipakat ti Dep-ed a pamay-an tapno makaadal dagiti estudyante.
No kasano ken kaanunto... matagiuray kano iti daytoy a tawen. Ngem impanamnama ti Malakanyang a matuloy ti eskuela iti daytoy a tawen iti uray ania a pamuspusan tapno maprotektaran ti salun-at dagiti agad-adal. Sapay koma ta saanen a dumakkel a kas uram daytoy a kontrobersiya. Sapay koma ta di manen luganan dagiti mahilig a lumugan kadagiti kontrobersia tapno laeng agparammag ken agpabigbig. No ania ti rumbeng ken legal... sige, ipakatyon tapnon agtalnan dagiti agsasanga ti dila ken panunotda.
Adios mi amor, ciao, mabalos.