Garcia: Umpisa na ing kapusungan (The Commencement of Comedies)

“Nung ing metung a tau bina ya kabandi,

akalingwan ne ing Apung Ginu.

Inya sa’t ing lusuk kapibandyan

metung yang kapasubalyan

king pamisanak king Panginwan.

Agya mang alang tibubus a batas

a ring pakakalulu mu

ring makasanak king Panginwan,

keraklan nung ing metung a tau

tiktak ya pibandyan,

ing tagimpan namu ya pin ing mika-salapi

inya sa’t masulit para kaya

ing makataruk pamanigaral king diwa.”

-Dalit ning Kakataskatasang Panginwan,

Dangka 2, Sunis 44

*****

Aru!!! Uyta – migmula na ing kapusungan da reng magkukumwari napun. Singka-kaba la limbun saken o motorcade. Mamalugse la pang candy, calendars, pamepe at nanu-nanu pang makaragdag kalat king sadya nang masukal a dalan. E mu ita, pati aksing ding saken da’t balungus dang gula-gulasyo makapangaklingan lang balugbug.

Ing pulai ring saken king dalan mengari king kusad ding susu at pau. Dakal lang mesora o mimwa’t mamanagkas karela. Mapali na rugu lakwas pang makakapali buntuk ngara ding magsisti. 

Dakal la sinirang panaun at salapi. Mu pin e da panaun s panaun at e da naman salapi ing pemanyira da.

Dakal la pemayaran o inupan bang manaluki king karelang kaparatutan. Bala da ata miragdag la manalal karela nung gawan da ing pemangawa ra. Laganas lalawigan o pati na mabilug kapulwan mebolang karing borbolen.

Lupa-lupa la kule susulud. Ating kule t……kambing at ating kule t……manuk. Ating menuking jeep, tricycle, pedicab, motorcycles… a keraklan menakitan migit pa king dapat dang panakitan king aldo’ldo inya sa’t dakal lang pakatiman agyang bubukal ya king kapali ing aldo.

Pati na ring babai ating magmataksil karing pusad da’t salu. Pati na butit at pakasilip bangal buldit lakwas na neng duku-duku la. Atin pamong kabang duduku la, asno kanyaman kupakan o tampalingan  - kasi takap-takap la pamo karing gulut da kabang menyulud no mang antita kakuyad a malan.

Dakal la naman penakitan ding mamolosa’t magbasultung mamisaling tigtigan – luma man o bayung piniblasan o singkapan bayung amanu’t sunis bang ing lagyu da’t kaparatutan ding mamayad at pagawa ing mipalub karing basultu o tigtigan. Ding mamangawa mu naming karatula o billboard manakitan la ngeni at mengari la king lahar kanitang 1991 ing bulus ding salapi karela. 

Sadya, tsa-P25 ing tarpaulin dapot ngeni tsa -P10 na kanu!

Deng mang payarkilang sound system titiba la. Suma-sumangid la reng bisang gumamit kareng kasangkapan dang sadya kala-kalawangnan la rugu kareng kamalig da.

O nanu naman ing panyabyan da reng PUSUNG? Uyta! Singka-santing la sasabyan at singka-katas la pangaku agnan da ring timan – mengari karing asung menakit pusang mangalambut o pusang menakit dagis a puyat a makakasat king lasug-lasug a kesu.

Deng manalbe namang aliwa asno katula king sagakgak da. Ating matula uling bisa lang manwala; ating mangasanipan king darandaman dang kalaraman; ating mikakasbu king makapanyukang biru; at ala kung akakit namang mimisding king asasaksyan dang piyulit-ulit namung  palage o kamulangan bala namung daratang ing alalan.

Kanitang banwang 2007 asaksyan tamu ing matagumpe alimbawa ning manayun at matinung limbun saken a nung nu reng tau, tinaluki la uling kaburyan da’t panwalan ing tutukyan da. Ilang mismu MATINUNG PEKAPUN at e la kabud PUSUNG ding tatagal king alalan. Ila mismu, at alang menaklaid karela at lakwas nang alang memamyad karela – pepakit dang atin ya pang pagasa ing balen o bangsa king mayap a pamanungkulan.

Kanita asaksyan ing tune pamisanmetung pala malyari at agyu dang ipaganap ding memalen bang ing karelang Indung Tibwan milako ya rusing, makapiblas yang manayun at makalage ya karing kalupa nang memalen bang ipakit ing keyang kabudnyan – kayapan at dangalan. Wa – kayapan at dangalan ning lipi agya mang alang dakal a salapi o mekad keraklan at aldo’ldo magkakasakit manintun ikabye ring karelang miyanak.

Milyari na iti at mekad malyari pang miganap pasibayu nung pakatingiran tamu ing nung sanu ing sisitsit na ning kekatamung pilubluban at aliwa ing nung ing sanu ing gugulyo da ring PUSUNG!

*****

Pasibayu – uyni na naman ing ambag kapusungan e parala nang Johnnef Chrsitopher G. Mendoza ning Canoga Park, California, USA. Sana aburi ye… Atin metung a lalaki a mailig manalbeng makatakut, tungkul kareng mamateng tau o nung makananu lang mate reng tau. Metung a aldo minta ya keng perya o karnabal, at atin yang ikit a manula o fortune teller; saktung kalub na keng pasbul ning manula, tambing nang sinabi kaya ning manula " malapit na kang mate" ngana kaya. Kitnan ne ning lalaki, nanu pung agawa ku ba’kung apangilagang mate ngana. Ing pekibat na ning manula, mimiwas ka mu keng api at kareng batu ana. Ing gewa ning lalaki ene meglutu e ne dinalan mu naman kareng mabatu. Oneng metung a aldo dadalakit ya at kabud nya mepalaris, inyang magingalu ne - kitnan ne ing isip na bala ku mo sa tutu ya sasabyan ing manula ngana. Batu ampong api mu ing sinabi nang iwasan ku, ngana. 

Inyang lawen ne ing jeep a mekapalaris kaya, ikit ne itang logo keng gulung ampo keng gilid ning jeep, FIRESTONE tires ngana.       

*****

Nung nanu man ing mali king Kapisik ayni, agkatan da kayung paralang sisti o pamitulid. Malyari kang magparalang sulat o mambag kawatasan, kapusungan, balita, munikala o sisti. Parala mu kabud o iyaus king kek’ong talasuyung talasulat king text o cp: 0919-6940-224 o king email: garciakragi@yahoo.com. Ipisik me, abe!!!

Trending

No stories found.

Just in

No stories found.

Branded Content

No stories found.
SunStar Publishing Inc.
www.sunstar.com.ph